Last pakken

Vaste columnist voor de Nederlandse Boekengids Daphne de Heer zoekt er de kracht voor: ieder nummer haar kijk op kwesties in de wereld van de Nederlandse literatuur. In deze aflevering: over het gevaar van gitzwarte, antidemocratische rancuneretoriek.

De laatste dag van september zat ik een uur lang te huilen tijdens de hartverwarmende documentaire Precies goed van Bibi Fadlalla, een intiem portret van dichter (der Nederlanden) Babs Gons. Ik weet niet hoe het jullie vergaat, maar in een wereld die steeds meer vergiftigd wordt met haat, rancune en geweld, komt een vlaag van liefde des te harder aan. Dat Babs Gons bestaat is voor mij het bewijs dat literatuur/woordkunst een verschil kan maken. Dat het mogelijk is dat je als individu je hart openstelt en de woorden vindt voor wat gezegd wil worden, voor wie gezien mag worden, voor wie gehoord mag worden, en daarmee van een ‘ik’ een ‘wij’ maakt, een wij dat vrij is van de tegenstelling ‘zij’, een wij dat iedereen uitnodigt. Gons legt met haar woorden een levensader aan, ze gebruikt het domein van de fictie om de wereld meer kleur te geven, zoals een kop warme thee op een koude winterdag.

Rancuneretoriek

In dezelfde week kwam Mij krijgen ze niet klein van Marjolein Faber binnen op plaats 50 in de Bestseller 60 (hopelijk speelde de inkoopschaamte van boekhandelaren mee in deze nog altijd te hoge notering). Faber zuigt als het aan haar ligt alle kleur uit de wereld met haar gitzwarte, antidemocratische rancuneretoriek. Gelukkig is er altijd de weldadige weldenkendheid van Sheila Sitalsing, die in haar column in de Volkskrant de vinger op veel zere plekken legt, en daarbij ook Fabers uitgever, terecht, niet spaart: ‘(…) als haar [Fabers – DhD boekje uitkomt bij een gerenommeerde uitgeverij die ook gelauwerde romans uitbrengt, krijgt de argeloze lezer en tv-kijker mee dat ze ook “soeverein” was. En dat de chaos die ze achterliet misschien ook een beetje aan de anderen heeft gelegen.’

Het normaliseren van extreemrechts, ondemocratisch, discriminerend gedachtegoed verloopt stapsgewijs, en elk individueel stapje is voor de meeste mensen blijkbaar niet ‘erg’ genoeg om zich uit te spreken of een rood T-shirt aan te trekken. Maar als we op dit moment achterom kijken zien we dat al die kleine stapjes ons ondertussen al een behoorlijk eind van een stabiele democratie hebben weggeleid. Even voor de duidelijkheid: slechts 23 van de 167 landen op deze wereld zijn volledige democratieën, en daar is Nederland er nu nog één van, maar nog nooit werd er sinds de Tweede Wereldoorlog in Nederland zo hard aan de fundamenten van de democratie geknaagd door extreemrechtse partijen en hun knokploegen. Van de televisie uitzetten als Hans Janmaat in beeld verscheen, tot de PVV als grootste partij van Nederland verkiezen: hoe is dat zo gekomen?

Wat wil ik laten?

De allesomvattende sociologisch-historische studie hierover moet nog verschijnen, maar onze bereidheid om echt actief bij te dragen aan een versterking van de democratie blijkt klein, zoals ook Maxim Februari al constateerde in zijn column van 30 september: ‘Hoe zou je actief kunnen bijdragen aan behoud van wat waardevol is? Niet wachten tot extreemrechts iets zegt en dat dan gaan duiden?’ Hij eindigt met deze belangrijke gewetensvraag: ‘Wat wil ik nalaten, prijsgeven, laten schieten? En voor wat?’ 

Journalist en schrijver Lucette ter Borg kreeg de volle laag op LinkedIn en Geenstijl toen ze de Prometheus-auteurs opriep zich uit te spreken tegen het ‘haatproza’ van Faber en te vertrekken bij hun uitgeverij. Niet van de auteurs zelf trouwens, die zijn ijzingwekkend stil. Ja, het is ook lastig dat er door de verkeerde keuzes van je uitgever (zie ook VBK) een moreel appel op jou als schrijver wordt gedaan. Tegelijkertijd heb je zelf bewust voor een bepaalde uitgeverij gekozen. Van Mai Spijkers weet je wat je kunt verwachten, hij heeft er met al het opportunisme dat hem machtig is (pro)actief voor gekozen de haatzaaiende drek van Marjolein Faber het keurmerk van zijn uitgeverij te geven. Hij ziet zijn uitgeverij graag als een grote familie, maar Faber is niet je zoveelste ‘gekke tante Marjolein’. Ze is enger dan dat, ze heeft direct of indirect bijgedragen aan illegale grenscontroles, aan vernielende en hatende knokploegen die nog wel tot meer bereid zijn. Wees niet laf, en bedenk dit: een fonds dat voor tirannen kiest…

Precies goed wordt op 4 november op NPO 2 bij Het Uur van de Wolf uitgezonden.