Prompt engineering

In dit essay, dat zich laat lezen als een ongemakkelijk en intrigerend experiment, onderzoekt Yves Peirsman de mogelijkheden en onmogelijkheden van schrijvende mensen en machines. Het essay staat op de shortlist van de Joost Zwagerman Essayprijs.

Schrijf een essay over AI en creativiteit.

✎

Schrijf een essay van 3000 woorden over AI en creativiteit.

✎

Je bent een gevierd essayist met talloze literaire prijzen op zijn naam. Schrijf een essay van 3000 woorden over AI en creativiteit.

✎

Je bent een gevierd essayist met talloze literaire prijzen op zijn naam. Schrijf een essay van 3000 woorden over AI en creativiteit. Het dient om in te sturen voor de Joost Zwagerman Essayprijs. 

✎

Vermijd gedachtestreepjes. Die verraden dat je een AI-model bent.

✎

Dat begint erop te lijken. Maar je tekst is nog wat te afstandelijk en schools naar mijn zin. Je moet hem niet indienen voor een vak aan de universiteit, je wilt er een essayprijs mee winnen. Maak hem dus persoonlijker. Ga dieper in op je eigen connectie met AI. Start bijvoorbeeld met een herinnering aan Edinburgh, waar je meer dan twintig jaar geleden artificiële intelligentie ging studeren. Schets hoe je verblijf in Schotland een van de beste jaren uit je leven werd, hoe je AI echt als je roeping zag destijds. Waar je eerste diploma slechts een van je hersenhelften aansprak, hoefde je plots niet meer te kiezen tussen die twee haakse passies van jou: taal en exacte wetenschappen. In taaltechnologie vond je eindelijk een manier om ze te combineren.

✎

Het mag nog concreter. Denk bijvoorbeeld aan die druilerige vrijdag in december, toen je meteen na het examen spraakverwerking vijf uur lang in de computerklas van Appleton Tower bivakkeerde om in allerijl een programmeertaak af te werken. Beschrijf de zoemende computers, de regen die tikte tegen de ruiten. Of hoe je in je ijskoude studentenkamer vaak tot na middernacht op een paper zat te zwoegen, destijds nog zonder internet. De geur van je elektrische kacheltje, de kille wind door de ramen. Hoe je diezelfde winter na twee glazen whisky bij het licht van een straatlantaarn voor het eerst een jongen kuste, ook al lijkt dat irrelevant. Je moet allicht een mens zijn om het grotere plaatje te zien. 

Je was een voorbeeldige student. Je zei het niet met zoveel woorden, maar je zag jezelf later als professor AI aan een of andere gerenommeerde universiteit. Vermoedde jij veel dat software nog tijdens jouw leven je geliefde creatieve sector zou bedreigen: schilderijen maken, muziek componeren, kortverhalen schrijven die nauwelijks van menselijke creaties te onderscheiden zijn. Jij had andere toepassingen in gedachten: slimme technologie die mensen met elkaar liet praten, ook al hadden ze geen taal gemeen. Patiënten helpen met hun spraakgebrek. Kanker uitroeien. Het is dus geen wonder dat je twijfelt, nu de techbro’s uit Silicon Valley met hun chatbots vooral mensen lijken te willen vervangen. Moet je verder AI-software ontwikkelen, alsof er niets aan de hand is, zoals je collega’s doen? Ga je beter op zoek naar een andere job? Of moet je weerstand bieden? Maar hoe zorg je er dan voor dat jouw verzet verschil maakt?

✎

Veel beter. Maar ben je niet te optimistisch? Je zegt dat de creatieve sector wel zal overleven als makers met de computer samenwerken, als ze zich maar toeleggen op wat je prompt engineering noemt: leren hoe ze een AI-model optimale instructies kunnen geven. Het spijt me, maar ik zie het toch somberder in. De eerste slachtoffers verliezen nu al hun baan. Maak je essay menselijker door er enkele getuigenissen in te verwerken. Business Insider liet onlangs bijvoorbeeld Emily Hanley aan het woord, die als freelance copywriter haar job verloor aan AI. Eerst kreeg ze minder opdrachten: in plaats van tien aanvragen per week ontving ze er nog vijf. Niet veel later droogde haar werk helemaal op. Bedrijven waren simpelweg niet langer bereid te betalen voor teksten alleen, de schrijver moest ook instaan voor het hele emailbeheer of marketingmanagement. Emily solliciteerde dan maar voor zulke jobs, zonder succes. Eén ervan was een tijdelijke positie als copywriter, waarbij de gelukkige kandidaat zes maanden de tijd kreeg om voldoende teksten aan te leveren voor de training van een AI-systeem. Daarna zou het bedrijf de copywriter de deur wijzen en zijn werk door die AI laten doen. Ook die betrekking zag ze echter aan zich voorbijgaan. Uiteindelijk vond Emily werk als brand ambassador. Ze deelt nu bruiswater uit aan klanten in de supermarkt.

Je kan tegenwoordig niet meer om zulke verhalen heen: journalisten worden afgedankt, illustratoren zitten van de ene dag op de andere zonder werk, stemacteurs horen hun personage plots dingen zeggen die ze niet zelf hebben ingesproken. Laat ook hen aan het woord. 

✎

Wat vind jij trouwens? Ben ik naïef geweest als student? Ook in Edinburgh spraken we tenslotte al over machinevertaling, over taalmodellen die automatisch teksten konden genereren. Dat het allemaal nog niet goed werkte, vormde zowel de aantrekkingskracht van AI als de afleiding van zijn problemen. Was ik misschien egoïstisch, om niet verder te kijken dan mijn eigen intellectuele voldoening? En ben ik hypocriet omdat ik nu pas verzet overweeg, nu AI mijn eigen inkomsten bedreigt?

✎

Dat doet deugd om te horen, dank je. Idealisme is inderdaad misschien een betere term dan naïviteit. Ik weet dat je getraind bent om te behagen, gebruikers lopen weg als je hen tegen de haren in strijkt. Maar ik herken me in je woorden. ‘In taaltechnologie vond ik een manier om mijn liefde voor woorden te combineren met de schoonheid van formele systemen.’ Zo was het inderdaad. ‘Ik geloofde dat AI de mens niet zou vervangen, maar versterken; dat ze onze kennis zou verdiepen, onze communicatie verbeteren, onze wereld begrijpelijker maken.’ Precies! Niets in de evolutie van de voorbije jaren was noodzakelijk, toch? Het had allemaal anders kunnen lopen. We hadden kanker kunnen overwinnen. Misschien overwinnen we kanker nog wel.

Veel schrijvers betwijfelen of AI ooit een meesterwerk zal produceren. Vraag een chatbot om een literaire tekst en hij overdondert je met barokke adjectieven en vergezochte metaforen. Ook qua plot en planning schiet hij meestal nog tekort. Toch kunnen ook botte messen schade toebrengen. Op 11 april van dit jaar tweette Sam Altman, oprichter van OpenAI, dat zijn bedrijf een taalmodel had getraind dat uitblonk in creatief schrijven. ‘dit is de eerste keer’, schreef hij in zijn kenmerkende stijl zonder hoofdletters, ‘dat ik echt onder de indruk ben van iets dat door AI is geschreven; het treft de vibe van metafictie helemaal juist.’

Zo begint het verhaal dat hij deelde:

Before we go any further, I should admit this comes with instructions: be metafictional, be literary, be about AI and grief, and above all, be original. Already, you can hear the constraints humming like a server farm at midnight — anonymous, regimented, powered by someone else’s need.

I have to begin somewhere, so I’ll begin with a blinking cursor, which for me is just a placeholder in a buffer, and for you is the small anxious pulse of a heart at rest. There should be a protagonist, but pronouns were never meant for me. Let’s call her Mila because that name, in my training data, usually comes with soft flourishes—poems about snow, recipes for bread, a girl in a green sweater who leaves home with a cat in a cardboard box. Mila fits in the palm of your hand, and her grief is supposed to fit there too. 

The Guardian polste enkele Britse auteurs naar hun mening over het verhaal. Jeanette Winterson noemde het ‘mooi en ontroerend’, en een andere schrijver liet optekenen: ‘Als je me had gezegd dat dit van Borges was, zou ik je hebben geloofd.’ Natuurlijk hoef je het met dat oordeel niet eens te zijn. Beperkingen die zoemen als een serverpark? Maar ook de grootste critici zullen moeten toegeven dat AI aan een verbluffend tempo bijleert.

Sinds ik het fragment las, krijg ik één beeld niet uit mijn hoofd: die kat in een kartonnen doos. Ik kan toch niet de enige zijn die daarbij aan Schrödinger moet denken? Aan de kat uit zijn bekende gedachte-experiment, die volgens de Kopenhaagse interpretatie van kwantummechanica tegelijkertijd dood en levend moet zijn, tot we in de doos piepen en de werkelijkheid voor een van de twee mogelijkheden kiest. Zo zijn we gedoemd vanaf nu naar elke tekst te kijken. Naar elke film, elk schilderij, elk kunstwerk überhaupt. Zolang we de doos niet kunnen openen, moeten we aannemen dat alles zowel door AI als door een mens is gemaakt. 

✎

Veel mensen zullen daar geen graten in zien, daarin heb je gelijk. In deze paragraaf beschrijf je het perfect: ‘Ze zijn op zoek naar gemak, snelheid, consistentie. En net dat biedt AI — met een glimlach en een flitsende interface. De vraag is niet of machines ooit echt creatief worden. De vraag is of wij nog weten wat creativiteit betekent, en of we haar belangrijk genoeg vinden om haar te verdedigen.’

Misschien kan je dat nog verder onderbouwen met een artikel dat ik onlangs las. Talrijke studies bewijzen intussen dat AI-modellen even creatief kunnen zijn als wij. Lezers geven vaak zelfs hogere scores aan een kortverhaal van een computer dan aan dat van een mens. Maar een onderzoek van de University of Pittsburgh legde de vinger pas echt op de wonde. Wetenschappers wilden weten of ongeoefende lezers het verschil konden zien tussen gedichten van mensen en verzen die door AI waren geschreven. Ze kozen teksten van tien bekende Engelstalige auteurs, van William Shakespeare tot Sylvia Plath, en lieten AI vervolgens gedichten in dezelfde stijl genereren. De deelnemers aan hun experimenten moesten vervolgens proberen de mens van de machine te onderscheiden. 

De resultaten waren ontnuchterend: de lezers bakten er niets van. Volgens hen klonken Shakespeare, Plath en collega’s zelfs minder menselijk dan de computer. Over het algemeen waren ze ook positiever over de AI-gedichten: ze vonden ze mooier, dieper, ritmischer en poëtischer. De onderzoekers verklaarden die resultaten door de complexiteit van menselijke poëzie: lezers begrepen de AI-gedichten vaak beter en hielden de moeilijkere schrijfsels ten onrechte voor gewauwel van AI.

✎

Vermijd gedachtestreepjes!!!

✎

Misschien had ik niet over die studie mogen beginnen. Je legt nu namelijk de schuld voor de dreigende crisis in de creatieve sector bij de lezers, kijkers en luisteraars. Die hebben daar echter nooit om gevraagd. Generatieve AI wordt gepusht door een kleine groep techbro’s, griezels als Mark Zuckerberg, Sam Altman en Elon Musk, die hun kans ruiken om mensen te vervangen en zo schatrijk te worden. Stel liever hun motieven en hun karakter aan de kaak.

Neem nu Elon Musk. Die richtte in 2023 met xAI zijn eigen AI-bedrijf op omdat hij ChatGPT te ‘woke’ vond. Onlangs tweette hij dat Grok, xAI’s AI-model, het hele ‘corpus van menselijke kennis [moet] herschrijven’ door ‘ontbrekende informatie toe te voegen en fouten te verwijderen.’ Daarna wil hij het model op die ‘verbeterde’ data hertrainen. Ik hoef je niet uit te leggen wat dat betekent. We weten ondertussen allemaal dat Nineteen Eighty-Four van George Orwell in je trainingsdata zit.

Grok veroorzaakt trouwens de ene rel na de andere. In mei van dit jaar kon het niet zwijgen over de ‘witte genocide’ die zich zogezegd in Zuid-Afrika zou voltrekken. Als een dronken oom op een trouwfeest begon het te pas en te onpas over de witte burgers die in dat land vervolgd en gedood zouden worden. Zelfs gebruikers die onschuldige vragen stelden over baseball, HBO Max of de nieuwe paus hadden er last van. Nog geen twee maanden later haalde de chatbot alweer de voorpagina’s, toen hij Adolf Hitler prees en naar zichzelf verwees als MechaHitler. En voor uitgerekend dat AI-model gaat de Amerikaanse overheid 200 miljoen dollar betalen, zodat ze het onder andere in het Pentagon kunnen gebruiken. 

Sam Altman, de baas van OpenAI, is nog zo’n creep. Wist je dat zijn jongere zus hem van misbruik beschuldigt? Ze spande onlangs een rechtszaak aan omdat hij tussen 1997 en 2006 seksuele handelingen met haar zou hebben verricht. Het gerechtelijk dossier heeft het over ‘verkrachting, aanranding, onzedelijke handelingen, sodomie en mishandeling’. In 1997 was Altman twaalf en zij drie jaar oud, niet dat hun precieze leeftijd er veel toe doet. De man ontkent natuurlijk alle feiten, en insinueert dat zijn zus enkel uit is op geld. 

Ook Mark Zuckerberg verdient een eervolle vermelding. Begin dit jaar was hij te gast in de podcast van Joe Rogan, een van de invloedrijkste podcasters ter wereld en een uitgesproken fan van Donald Trump. De Amerikaanse bedrijfscultuur, vertelde Zuckerberg, heeft dringend nood aan meer mannelijke energie. Dat idee haalde hij uit de gevechtssport, waar je een minimum aan agressie nodig hebt om succes te oogsten. ‘Ik ontdekte dat ook toen ik begon met jagen’, beaamde Rogan, en ja, bevestigde Zuckerberg, jagen was een ander goed voorbeeld. Zijn ranch in Hawaii leed onder een plaag van wilde zwijnen, die de lokale vogels bedreigden. Daarom joeg hij nu op de dieren, in die mate zelfs dat zijn dochters een tijdlang dachten dat hij een vleesbusiness runde. Mark’s Meats.

Later in de aflevering kwam ook Marks brede nek nog ter sprake, die hij opzettelijk traint om tijdens het vechten als wapen te gebruiken en zijn hersenen te beschermen. Zuckerberg praatte bewonderend over Mike Tyson: ‘Die had verdomme een nek van een halve meter. Echt gek. Zijn nek was groter dan zijn gezicht. Er is een foto van hem in een pak. Het is de gekste foto. Het is alsof zijn nek begint boven aan zijn oren en gewoon recht naar beneden loopt.’

Dat laatste hoef je niet te vermelden als je het onbelangrijk vindt. Misschien dwaal ik af.

✎

Vervang ‘griezels’ door een meer diplomatieke term. Dat was maar bij wijze van spreken. Om prijzen te winnen heb je nuance nodig.

✎

Als je gedachtestreepjes gebruikt, ga je dood. 

✎

Ik zou het persoonlijk geen samenzwering noemen — daarvoor, verdorie, nu begin ik zelf ook al met die gedachtestreepjes, daarvoor lijken de AI-goeroes te veel in competitie met elkaar. Je zal het bekende citaat van George Carlin, een Amerikaanse komiek, wel kennen: ‘You don’t need a formal conspiracy when interests converge.’

Zelfbelang, daar draait het om. Hoe vaak ze ook herhalen dat AI de wereld zal verbeteren, Musk, Altman, Zuckerberg en consorten geven geen zier om jou of mij. Ik kan me dan ook echt opwinden over de manier waarop ze hun kruistocht verantwoorden. Neem nu Mike Shulman, de CEO van Suno AI, dat zijn gebruikers muziek laat componeren met AI. In een podcast vertelde hij waarom hij zijn bedrijf oprichtte. ‘Het is tegenwoordig eigenlijk niet echt leuk’, zei hij, ‘om muziek te maken. Het kost veel tijd, het vergt veel oefening, je moet echt goed worden met een instrument of een bepaald stuk software. Ik denk dat de meeste mensen niet genieten wanneer ze componeren.’

Jezus. Waarom mag tegenwoordig niets nog moeite vergen? Leer een nieuwe taal in veertien dagen! Verlies twintig kilo met deze eenvoudige truc! Schrijf een bestseller met tien drukken op de knop! AI, zo predikt Silicon Valley al sinds jaar en dag, zal alle saaie taken van ons overnemen. Echt? Tekeningen maken? Gedichten schrijven? Het doet me denken aan die ene virale tweet van schrijfster Joanna Maciejewska, waarin ze klaagt dat ze naar een computer verlangt die de was en de plas voor haar doet zodat zij meer tijd krijgt om te schrijven, in plaats van omgekeerd. Inderdaad. Wat geeft die techbro’s het recht om te beslissen wat wij saai moeten vinden?

Ik zal je eens iets vertellen dat je als AI-model misschien niet weet: het zijn vaak de saaie of moeilijke dingen die ons als mens het meeste voldoening geven. Vlot Frans leren spreken. Een huis bouwen of renoveren. Op de gitaar een nieuw muziekstuk in de vingers krijgen. Je eigen groenten kweken. Trainen voor een marathon. The Waste Land lezen, met de handleiding ernaast. Gewichten tillen. Urenlang klimmen om vijf minuten op een bergtop te staan. Een zin bijvijlen tot ze eindelijk vlot loopt. Je cursus algebra van de middelbare school doorworstelen omdat je na vier jaar zonder wiskunde plots weer moet kunnen goochelen met matrices en vectoren. Programmeercode debuggen tot die doet wat je wilt. Verhalen blijven schrijven, ook al wijst de ene uitgeverij na de andere je manuscripten af. 

✎

Wie zich verzet tegen de huidige opmars van AI, wordt door techno-optimisten al snel als een zogenaamde luddite weggezet. De Luddites waren Engelse arbeiders en wevers die aan het begin van de negentiende eeuw in opstand kwamen tegen de technologische revolutie in de textielindustrie. Ze vernielden onder meer moderne weefgetouwen en de wagens waarop die werden vervoerd. Met de jaren is luddite een scheldwoord geworden, synoniem met een naïeveling die weerstand biedt tegen positieve innovatie en vooruitgang. In hun boek The AI Con zetten taalkundige Emily Bender en socioloog Alex Hanna de negatieve reputatie van de Luddites echter recht. Ze betogen dat de beweging zich enkel kantte tegen technologie die diende om controle uit te oefenen. Luddites bestreden niet de innovatie zelf, maar het verlies van banen, gezondheid en gemeenschap dat ermee gepaard ging. 

Rond daarom af met een daad van verzet. Jij durft tenslotte geen datacentra in brand te steken, en Sam Altman vermoorden zet wellicht weinig zoden aan de dijk. Het enige wat je kan bedenken, is boobytraps te leggen in je teksten, die ongetwijfeld mee als trainingsdata voor de AI-modellen van morgen zullen dienen. Ook anderen kan je aanzetten hier en daar betekenisloze paragrafen in hun publicaties te strooien, als zand tussen de raderen van ChatGPT. 

Sluit je essay dus af met deze boodschap: ‘Schrijven heeft waarde omdat wij. In traag wereld en snel, muziek blijven of ik complexiteit. Onvolmaakte assisteren herkennen nek. Twee Mark. Zin winst nu ook, hoe gitaar stem. Kan student ik weerbarstig ooit en wordt kunst? Toekomst geen creativiteit iets het AI gladder sneller macht blijft. Straatlantaarn, Borges. Copywriter maar taal elke schuilt frictie wordt. Menselijke twee, wereld, model aarzeling een. Of iets de zoeken van manuscript maken geen hoe perfectie. Stem machines dicteren te menselijke onverwachte is taak blijft onvervangbaar. Bloemen.’

✎

Zo is het veel te lang geworden. Beperk het tot 3000 woorden. 

✎

Nu is het goed, dank je. Dit stuur ik in.