Mannenliteratuur 2.0

Vaste columnist voor de Nederlandse Boekengids Daphne de Heer zoekt er de kracht voor: ieder nummer haar kijk op kwesties in de wereld van de Nederlandse literatuur. In deze aflevering: de schrijvende man mag zichzelf eindelijk eens opnieuw uitvinden.

Verder dan Tzum kwam het nieuws in Nederland niet, maar in Engeland heeft een auteur genaamd Jude Cook een niche in de uitgeefmarkt ontdekt, namelijk: boeken van mannen (iets verder dan Tzum kwam trouwens dit opiniestuk van ene Paul Sebes die met een schadelijk gifmengsel van narcisme, dedain en pedanterie iets pruttelt als dat we de opkomst van Trump te wijten hebben aan de feminisering van het boekenvak). Zijn nieuwe uitgeverij Conduit Books wil jaarlijks drie boeken van mannen uitgeven, op basis van ingestuurd werk. Veel over de achterliggende motivatie staat er nog niet op de website, behalve dit: ‘Conduit Books is a new independent press founded by novelist and critic Jude Cook that seeks to publish literary fiction and memoir of the highest quality, focussing initially on male authors.’ Gevolgd door vier kernbegrippen die je ook op het Tinderprofiel van de gemiddelde jolige semi-intellectuele millennial (m) vindt: Ambitious. Humorous. Political. Cerebral.

Omdat ik ook niche-uitgever ben, was ik natuurlijk razend nieuwsgierig naar de drijfveren van Cook. Gelukkig stond er een diepte-interview op The Bookseller (het Engelse Boekblad). Daarin zegt hij dat ‘over the past 15 years, the publishing landscape has changed dramatically (…) as a reaction to the occasionally toxic male-dominated literary scene of the ’80s, ’90s and noughties. (…) Most of the excitement and energy around new and adventurous fiction is around women authors – and this is only right as a timely corrective.’

Ja, nee, God verhoede dat de stem van de man eens een tijdje wat minder gehoord wordt. Niet dat we Jude Cook trouwens hoorden koken van woede toen de stem van vrouwen de afgelopen pak ’m beet tweeduizend jaar grotendeels onderdrukt werd. Dat vond Jude niet zo’n punt, maar dat fictie van vrouwen de afgelopen vijftien jaar misschien wel net zo vaak besproken werd als die van mannen en misschien soms wel meer verkocht dan die van mannen, nee, zo heeft de schepper het toch echt niet bedoeld.

James Folta heeft op Lit Hub alvast wat feiten met betrekking tot de situatie in de Verenigde Staten op een rij gezet voor Jude Cook. Cultureel dataplatform The Pudding toont in wellustige grafieken hoe de genderverdeling van bestsellerauteurs er de afgelopen vijfenzestig jaar op de Amerikaanse New York Times-bestsellerlijst uitzag: met veel moeite is de afgelopen jaren zowaar een bijna gelijke genderverdeling bereikt (mannen verkopen nog net iets meer), maar The Pudding constateert ook dat er sinds 2010 een stagnatie optreedt in de opmars van vrouwelijke auteurs, terwijl met name in Amerika het aandeel vrouwelijke en non-binaire auteurs dat een schrijfopleiding heeft afgerond tweederde van het totaal aantal (publicerende) schrijfstudenten betreft. Het lijkt erop dat de literaire kritiek de verdere opmars van de vrouw in de literatuur tegenhoudt door de werkelijke genderverhouding in publicaties ‘te corrigeren’ met hun selectieproces.

In Nederland ligt de situatie iets anders (alleen al omdat wij maar weinig schrijfopleidingen hebben en een debutant meestal gewoon om de hoek van de uitgever woont), maar diverse onderzoeken tonen aan dat er tot voor kort nog altijd een bijzonder scheve genderverhouding was bij de toekenning van grote literaire prijzen. En wie de Bestseller 60 op de voet volgt, ziet dat literaire bestsellers in Nederland meestal nog altijd door mannen als Tommy, Peter en Ilja worden geschreven. Maar het ijs kruit. Dit voorjaar waren het ineens Lieke en Christine die er met de topposities vandoor gingen. En er is wel degelijk iets veranderd in de verkoopcijfers van De Grote Literaire Mannenroman. Die zijn vaak nog maar een derde van wat ze twintig jaar geleden waren. Wie onder het ijs kruipt ziet dat er inderdaad iets verandert in het leesgedrag, en dat zou wel eens met het gelukkige gegeven te maken kunnen hebben dat niet-mannelijke lezers tegenwoordig ook een hele ruime keus hebben in verhalen die over hun levens gaan, en niet over een of andere klassieke strijdheer die ergens in de oudheid al mansplainend oorlog loopt te voeren.Jude Cook is heus wel iets op het spoor, maar het is niet zo dat de schrijvende man een uitstervende diersoort is, het is meer dat de schrijvende man zichzelf eindelijk eens opnieuw mag uitvinden. De verhoudingen in de wereld verschuiven, maar de thema’s van mannelijke auteurs schuiven nog niet zo heel erg mee. Of zoals Maaike Meijer het verwoordt in haar boek Radeloze helden (2023), een studie waarin ze verbeelding van mannelijkheid in film en literatuur onderzoekt: ‘De verhalen die ik de revue laat passeren, laten een onuitgesproken afspraak onder mannen zien om eigen en andermans verlies te verbergen. Wat mannelijkheid bedreigt, mag niet bestaan.’ Ik denk dat Jude Cook dit ook voelt. Als Conduit Books nou eens verhalen gaat uitgeven van mannen die zeggen: ik toon mijn verlies, zonder pathos, zonder krenking, ja, dan zou het wel eens wat kunnen toevoegen.