2025#1 (februari / maart)

Wetenschap & Wij

wetenschapsbedrijf

Kleine talen, grote woorden

door Remco Breuker

De door het kabinet gepresenteerde en geplande bezuinigingen in het hoger onderwijs zijn geen gewone bezuinigingen. Ze zijn – in de woorden van Ingrid Robeyns – ‘onnodig, onverstandig, onwenselijk en niet legitiem’. Ze vormen (en zijn bedoeld als) een existentiële dreiging voor de wetenschap. In dit essay legt de Leidse koreanist Remco Breuker uit dat wetenschappers die in verzet komen beter geen gebruik maken van argumenten die horen in de efficiency- en spreadsheetretoriek, en pleit hij voor eerlijkheid.
wetenschapsbedrijf

De academie als pijler van de liberale democratie

door Jan Willem Duyvendak

Volgens NIAS-directeur Jan Willem Duyvendak is de vraag voor academici niet of ze wel of niet politiek moeten zijn, maar hoe ze geëngageerde wetenschappers kunnen zijn in een verstoorde wereld. Zijn advies: wees je bewust van het verschil tussen academische vrijheid en vrijheid van meningsuiting én onderken de wederzijdse afhankelijkheid van deze vrijheden.
wetenschapsbedrijf

Academische vrijheid en verantwoordelijkheid

door Michael Ignatieff

Waarom zijn we opeens verwikkeld in een felle strijd over academische vrijheid? Welnu, zegt Michael Ignatieff, kennis is macht, dus dat is helemaal niet zo gek in multipolaire en polariserende tijden. Maar hoe universiteiten er in dat krachtenveld voor kunnen zorgen dat ze overeind blijven én hun publieke functies kunnen blijven vervullen? Ignatieff: ‘Ik ben tot de conclusie gekomen dat de universiteit geen publieke standpunten moet innemen over kwesties van publieke controverse. We moeten alleen met één stem spreken als de academische vrijheid op het spel staat die alles wat we doen mogelijk maakt, hier én elders.’
wetenschapsbedrijf

De academie als vijfde macht

door Tamar de Waal

Het is een grote vergissing dat de academie zo vaak buiten definities van de democratische rechtsstaat wordt gelaten, betoogt Tamar de Waal, die ook stelt ‘dat we in Nederland dagelijks bewijs zien van de ernst van deze omissie.’ Het is zonneklaar dat de universiteit net zo min kan overleven zonder de bescherming van de journalistiek en de wetgevende, rechterlijke en uitvoerende machten als andersom.
wetenschapsbedrijf

Academia, quo vadis? Een ontmaskering in kritische verhalen

door Susanne Täuber

De academische wereld, lang geromantiseerd als een toevluchtsoord voor verlichting, beschaving en intellect, verkeert in een voortdurende staat van crisis. Machtsmisbruik op de faculteiten is één van de symptomen van die crisis, en Susanne Täuber analyseert hoe die zich manifesteert, wat er aan ten grondslag ligt, en wat er - misschien - aan te doen is.
gezondheid

Tien miljard monden

door Jelle Reumer

We zijn met steeds meer en onze voedseldiversiteit neemt steeds sneller af. Niet alleen eten we almaar minder gevarieerd, we eten bovendien steeds meer voedsel dat de naam eigenlijk niet verdient. In hoeverre dat een noodzaak is voor de wereldvoedselvoorziening, of een bedreiging – het hangt af van wie je het vraagt. Jelle Reumer bespreekt vier nieuwe boeken over de belangrijkste basisbehoefte van miljarden mensen, hun eten.

Politiek & Maatschappij

politieke filosofie

‘No Justice, No Peace’: politiegeweld bedreigt de democratie – en de wereld

door Daniel Loick & Oscar Talbot

‘De gebeurtenissen aan de UvA – in omvang en methode een breuk met decennia aan de-escalerend beleid – verdienen een fundamentele reflectie op de politie als het ultieme instrument om orde en veiligheid te garanderen.’ Daniel Loick en Oscar Talbot, beiden lid van de onderzoeksgroep Abolition Democracies aan de Universiteit van Amsterdam, geven een aanzet.
klimaat

Camille Étienne roept op tot een ecologische opstand

door Helmer Stoel

Als we weten dat we oog in oog staan met een klimaatcatastrofe, waarom doen we dan niets? Hier verwondert Camille Etienne zich over in haar boek Ecologische opstand. Ze pleit dan ook voor ongehoorzaamheid van burgers, een opstand tegen het huidige beleid. Helmer Stoel is lovend maar ook kritisch, want Étienne’s opstand blijft toch eerder ‘een filosofische categorie dan een politiek programma.’
politieke filosofie

Snyders weg naar positieve vrijheid: Oekraïne als les voor een dolend Westen

door Jozef Waanders

Timothy Snyders Over vrijheid is een hartstochtelijk pleidooi voor een positievere en collectievere vrijheidsopvatting als antwoord op de rechts-radicale revolte. Maar, waarschuwt Jozef Waanders, staar je nou niet helemaal blind op de ‘vrijheid om’, want daarin schuilen ook aanzienlijke gevaren.
landbouw/visserij

Over de datum? De houdbaarheid van ons voedselsysteem

door Herman Lelieveldt

Herman Lelieveldt bespreekt twee nieuwe boeken die de impact van ons geglobaliseerde voedselsysteem blootleggen. In De Ontplofte Kip analyseert Dirk-Jan Verdonk hoe de kip “het meest geconsumeerde maar onzichtbare dier” werd, terwijl Kadir van Lohuizen in Food for Thought een unieke visuele inkijk geeft in deze verborgen wereld.
economie

Privaat kapitaal en publiek (on)vermogen

door Johan Heilbron

Private-equitybedrijven zijn de opkopers die achter gesloten deuren, ten koste van een bedrijf zelf, ongebreidelde winst maken. Johan Heilbron waarschuwt en licht in, want deze praktijken veroorzaken, ook in Nederland, kwaliteitsverlies en hoge kosten in zorg, onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. 

Kunst & Literatuur

Aldaar (rubriek)

Zuid-Afrika: ‘Afrikaans komt van ver’ 

door Robert Dorsman

Zuid Afrika viert dat honderd jaar geleden de Afrikaanse taal officieel werd erkend. De organisatie van het eeuwfeest probeert de viering van deze vermeend ‘witte taal’ vooral ook inclusief en divers te houden. Maar het eeuwfeest leeft niet erg onder schrijvers en dichters. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Aldaar (rubriek)

China: Westers plantje in Chinese bodem

door Mark Leenhouts

Voor de Chinese schrijver Can Xue is de literatuur een performatieve kunst, en teksten moet je ondergaan. Typisch Chinees in haar werk is de ‘eenheid van mens en hemel’, maar ze woelt ook iets los bij Westerse lezers. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Aldaar (rubriek)

Syrië: Hanna Mina, schrijver van het volk

door Mariwan Kanie & Djûke Poppinga

De Syrische schrijver Hanna Mina wilde met zijn oeuvre de ‘ellendigen en onderdrukten van de aarde’ steunen. Bij zijn honderdjarige sterfdag werd het oeuvre besproken en gevierd in de Arabische media. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Aldaar (rubriek)

Turkije: Kleine uitgevers kunnen boekenbeurs niet betalen

door Hanneke van der Heijden

De boekenbeurs van Istanbul is er niet zozeer bedoeld voor de boekenbranche, als wel vooral voor de lezers. Helaas is er steeds minder plaats op de boekenbeurs voor kleine, zelfstandige uitgeverijen en dat komt de diversiteit niet ten goede. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Aldaar (rubriek)

Israël: Drie Hebreeuwse schrijvers, alle drie Palestijn

door Ruben Verhasselt

Hebreeuws is de officiële taal van Israël. Maar een flink deel van de bevolking van de Joodse staat is niet-Joods en spreekt thuis en op school Arabisch. Om als Palestijn door te dringen in de Hebreeuwse schrijverswereld moet je heel wat hindernissen overwinnen. Sommigen slagen daarin.
boekencultuur

Rode konen, champagneglazen en ongemakkelijk grijnzende uitgevers

door Daphne de Heer

Vaste columnist voor de Nederlandse Boekengids Daphne de Heer zoekt er de kracht voor: ieder nummer haar kijk op kwesties in de wereld van de Nederlandse literatuur.  In deze aflevering: het gevoel dat in bepaalde kringen een boek schrijven een beetje is als kinderen krijgen: om je heen zie je heus wel dat het niet veel oplevert maar ja, je wilt het toch.
literatuurwetenschap

Fredric Jameson (1934-2024): de samenleving bestaat wél

door Christophe Van Gerrewey

Nog geen twee weken geleden overleed de Amerikaanse literatuurtheoreticus Fredric Jameson (1934-2024). Jameson was ervan overtuigd dat, om een tekst te begrijpen, een analyse van zijn historische omstandigheden nodig is. In zijn besprekingen probeerde hij daartoe een dubbel historisch en maatschappelijk onderbewustzijn aan het licht te brengen. Volgens Christophe Van Gerrewey lukte het Jameson ‘om vorm en inhoud te koppelen en een roman niet [te kritiseren] omwille van alles wat onbewust blijft, maar [te laden] met onvoorziene betekenissen.’

Wetenschap & Wij

• Alle dossiers
Advertentie
Banner DNBG