2025#5 (oktober / november)

Politiek & Maatschappij

democratie

Het redden van de democratie

door Wibo Koole

Morele verontwaardiging is vaak het startpunt van verzet tegen aanvallen op de democratie, maar dat is zelden de oplossing. Aan de hand van een reeks recente pamfletten, pleidooien en analysen over de Nederlandse politiek zoekt Wibo Koole naar wat er nodig is voorbij dat morele gelijk. En dat is minder verontwaardiging, en meer politiek.
democratie

Het demasqué van het nederconservatisme

door Jozef Waanders & Daniël Boomsma

Al een kwarteeuw spelen de Nederlandse conservatieven een kwalijke rol bij het normaliseren en mobiliseren van extreemrechtse denkbeelden. Ze cultiveren een houding van goede boeken en klassieke muziek en pleiten voor beschaving, matigheid en fatsoen, maar steeds wanneer de crisis uitbreekt, krijgen ze last van autoritaire reflexen en raciale hiërarchieën. Daniël Boomsma en Jozef Waanders reconstrueerden de problematische bokkensprongen van de Nederlandse conservatieve beweging.
geopolitiek

Toen & Nu

herlezen

Politiek als de beschaving zelf op het spel staat

door Rutger Kaput

Nu Johan Huizinga’s pleidooi voor spel als beschavingsideaal opnieuw in de belangstelling staat, onderzoekt Rutger Kaput de urgente en actuele zeggingskracht van het boek Homo ludens uit 1938. In een tijd van verruwing en geopolitieke spanningen herinnert hij ons aan spel als oefening in begrenzing, wederkerigheid en respect – pijlers van de democratie die momenteel onder druk staan.
geschiedenis

Worstelen met de tijd

door Laura van Hasselt

Dagboeken, voor wie schrijf je die? Voor de eeuwigheid, ter ondersteuning van je gebrekkige geheugen, of voor toekomstige historici? Historicus Laura van Hasselt las Arianne Baggermans uitgebreide studie en bloemlezing van historische dagboekaantekeningen, waaruit we kunnen leren over de beleving van tijd en tempo in de achttiende en negentiende eeuw. 
oudheid

Wetenschap & Wij

wetenschapsbedrijf

Van belanghebbenden tot aandeelhouders: hoe donateursmacht de onafhankelijkheid van de Amerikaanse universiteit bedreigt

door Claudine Gay

Op 3 september 2025 opende Claudine Gay – hoogleraar Politicologie en Afro-Amerikaanse studies en voormalig president van Harvard University – in Amsterdam het Academisch Jaar van het Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS). Haar rede spreekt in de eerste plaats tot de situatie in de VS – waar onderzoeksuniversiteiten hun autonomie dreigen te verliezen onder politieke en donateursdruk –, maar stelt ook bredere vragen over de cruciale rol die wetenschappelijk onderwijs en onderzoek speelt in democratische samenlevingen en over wat dat inzicht vereist van zowel de wetenschappelijke instellingen zelf, als de samenleving en de politiek.
filosofie

De wijsheid van Mencius in beeld

door Paul van Els

Onlangs verscheen een Engelstalig stripboek naar een geschrift van de Chinese filosoof Meester Meng (Mencius), die leefde van 371 tot 289 voor Christus. Paul van Els legt uit in welke context we Meester Mengs ideeën moeten begrijpen, en vraagt zich af hoe en waarom de vorm van het stripboek bijdraagt aan de leesbaarheid van deze zeer oude maar ook vermakelijke gesprekken over de deugd.
natuurkunde

Kunst & Literatuur

(beeldende) kunst

Maar ook de Holocaust: Karl Ove Knausgård als denker

door Roelof ten Napel

Karl Ove Knausgårds laatste boek toont opnieuw zijn talent voor schaamteloze details, maar schuurt pijnlijk tegen zijn grenzen als denker. Roelof ten Napel concludeert dat Knausgård in Het bos en de rivier geen ideeën ontwikkelt, veel ‘hm’ en ‘mhm’ zegt, en voornamelijk oppervlakkigheden deelt.
literatuur

Aards maar bevlogen. Mark Leenhouts en de Chinese literatuur

door De Jury van de Cultuurfonds Vertaalprijs Martinus Nijhoff

Dit jaar heeft Het Cultuurfonds besloten de Cultuurfonds Vertaalprijs Martinus Nijhoff 2025 toe te kennen aan vertaler Mark Leenhouts voor zijn vertalingen uit het Chinees. ‘Leeskunst, een ongebreideld plezier in taal en een rijke levenservaring strijden om voorrang. Er spreekt vooral een diepe menselijkheid uit die teksten, van iemand die de wereld heeft gezien en weet wat mensen voor elkaar kunnen betekenen en wat ze elkaar kunnen aandoen.’
boekencultuur

Mannenliteratuur 2.0

door Daphne de Heer

Vaste columnist voor de Nederlandse Boekengids Daphne de Heer zoekt er de kracht voor: ieder nummer haar kijk op kwesties in de wereld van de Nederlandse literatuur. In deze aflevering: de schrijvende man mag zichzelf eindelijk eens opnieuw uitvinden.
literatuur

Wat als een vrouw terugpraat?

door Fleur Speet

De roman Julia (2023) van de Amerikaanse schrijver Sandra Newman is op het eerste gezicht vooral een feministische bewerking van George Orwells canonieke 1984 (1949). Ze herschreef Orwells dystopie, met dezelfde plot en dezelfde wereld, maar met een radicaal ander perspectief – dat van een vrouw. Ze schreef het echter niet alleen om het verhaal simpelweg te corrigeren, maar om het open te breken. En dit is interessant: wie Julia leest, leest 1984 opnieuw – en ziet dan pas wat ontbrak.
(beeldende) kunst

Uit de schaduw: Asja Lācis

door Brenda Lelie

Veel mensen kennen de Letse theatermaakster Asja Lācis alleen via en uit het werk van Walter Benjamin. Onlangs verscheen een klein boekje met vertalingen van haar werk, vooral over het kindertheater als kiem van de revolutie. Brenda Lelie bespreekt het boek.
literatuur

Driestemmig over Beladen huis

door Barber van de Pol, Saskia Pieterse & Caitlin Boonstra

In de nieuwe rubriek Driestemmig wordt een boek besproken door drie personen. Het gaat om korte leesverslagen met een vrije invulling: bespiegelingen vanuit verschillende generaties en achtergronden. In deze eerste editie trappen we af met de veelbesproken memoir Beladen huis van Christien Brinkgreve, die in januari van dit jaar verscheen bij AtlasContact. Aan het woord zijn Barber van de Pol (1944), Saskia Pieterse (1976) en Caitlin Boonstra (1994).
  • Christien Brinkgreve, Beladen huis (Atlas Contact 2025), 173 blz.
(beeldende) kunst

(G)een manifest voor de kunst

door Loren Snel

Uitgevers in Nederland en elders volgen de nieuwste rage om korte, pakkende pamfletten uit te geven, die moeten aanzetten tot actie. Een voorbeeld hiervan is het nieuwste boekje van Cathelijne Blok, dat in de markt wordt gezet als een ‘manifest’ voor de kunst. Loren Snel is een warm pleitbezorger van de kunst en las het, maar raakte er niet van onder de indruk.

Politiek & Maatschappij

• Alle dossiers
Advertentie
Banner DNBG 6