Een nieuwe historisering van de VS

In de officiële geschiedenis van de Verenigde Staten van Amerika is nog steeds heel weinig ruimte voor de ervaringen van de Inheemse bevolking, stelt Mathilde Roza vast. De historicus Blackhawk is zelf lid van de inheemse Te-Moak-stam en probeert in zijn nieuwste boek toch ruimte te scheppen voor een ander perspectief, ja, een ‘herontdekking’ van Amerika.

Met de tweede termijn van Donald Trump als president van de Verenigde Staten staat alles op losse schroeven – ook de oudste geschiedenis van Amerika. Hoewel ook Amerikanen uit Inheemse bevolkingsgroepen op Trump hebben gestemd, voelt een aanzienlijk deel een dreiging als het gaat om het vastleggen en zichtbaar maken van hun verhalen en geschiedenissen. Trumps begrip van ‘Amerika’ staat elke mogelijkheid om de geschiedschrijving te herzien in de weg. Dit bleek onder andere afgelopen november, uit zijn presidentiële reactie op de jaarlijkse National Native American Heritage Month, in 1990 in het leven geroepen door president George W. Bush. Deze maand kunnen de culturen en geschiedenissen van Inheems Amerikaanse bevolkingsgroepen rekenen op enige publieke aandacht. Hoewel velen dit zien als een symbolisch doekje tegen het bloeden, zet het niettemin de deur op een kier voor een verhoogde zichtbaarheid voor grotendeels onzichtbaar gemaakte groepen. Dat Trump geen interesse heeft in de bevordering van kennis over Inheems Amerikaanse culturen of geschiedenissen blijkt uit de recente pauzering en waarschijnlijke afschaffing van de National Native American Heritage Month.

Een nieuw paradigma

Trumps decreten zijn extreme manifestaties van de lange strijd om het ware ‘verhaal’ van de ‘oorsprong’ van de Verenigde Staten en het moeizame gevecht voor de erkenning van alleen al de aanwezigheid van Inheemse mensen op het continent, laat staan hun rol in de ontstaansgeschiedenis van het land zoals we dat nu kennen. In zijn boek De herontdekking van Amerika. Het inheemse perspectief van de geschiedenis van de Verenigde Staten levert Ned Blackhawk zijn bijdrage aan een nieuw begrip van deze geschiedenis: het is tijd, schrijft hij in zijn inleiding, voor een ‘rijker en waarachtiger verhaal over de oorsprong, expansie en huidige vorm van de Amerikaanse Republiek’. Blackhawk, zelf lid van de Te-Moak-stam van de Shoshone in Nevada en historicus aan Yale University, heeft meerdere boeken en publicaties over Inheemse geschiedenis op zijn naam staan en won met dit lijvige boek de National Book Award. Dat uitgeverij Omniboek het boek in Nederland in vertaling uitbrengt is hoopgevend, want ook in Nederland wordt de geschiedenis van Noord-Amerika nog veelal op Eurocentrische wijze onderwezen en begrepen.

Met dit boek borduurt Blackhawk voort op het werk van vele Inheemse en niet-Inheemse historici die de Amerikaanse geschiedenis vanuit andere perspectieven vertellen. Net als zijn voorgangers, waaronder D’Arcy McNickle, Dee Brown, Howard Zinn, James Wilson en Roxanne Dunbar-Ortiz, zoekt Blackhawk bovenal een nieuwe benadering voor de geschiedenis van de VS, iets waarvoor in zijn ogen ‘generaties van historici’ onmisbaar zijn. Volgens Blackhawk is er een nieuw denkkader binnen de geschiedschrijving nodig om meer plaats te maken voor het deelgenootschap en de perspectieven van de Inheemse Amerikaanse bevolking. Blackhawk geeft aan te vertrekken vanuit de wens om in plaats van de ‘ontdekking’, de ‘ontmoeting’ centraal te stellen. In de Engelstalige editie maakt hij gebruik van de term encounter, en deze dekt de lading beter: het gaat in De herontdekking van Amerika vaker om de reacties op Inheemse bevolkingsgroepen, om de gewelddadige confrontaties met hen, of de ontwrichtende interventies in hun culturen en levenswijzen, dan om eerste ontmoetingen of kennismakingen. De Amerikaanse ontstaansgeschiedenis wordt vaak begrepen vanuit het concept ves­ti­gings­ko­lo­ni­a­lis­me, maar Blackhawk kiest ervoor dit begrip niet centraal te stellen in zijn vertelling. Het door Patrick Wolfe getheoretiseerde concept en de daarbij horende logic of elimination maken het moeilijk Inheemse betrokkenheid in kaart te brengen. Dit is precies wat Blackhawk wil voorkomen: hij wil het vestigingskolonialisme weliswaar in zijn alomvattende omvang en destructiviteit tonen, maar niet ten koste van de aanwezigheid van Inheemse mensen in diezelfde geschiedenis, in verschillende vormen van hervorming en verzet.

De constitutie van het kolonialisme

De herontdekking van Amerika bestaat uit twee delen. Het eerste deel ‘Indianen en Wereldrijken’ plaatst Inheems Amerika in de context van de Europese strijd om de controle van Noord-Amerika, met een tijdspanne van eind vijftiende eeuw tot de laatste decennia van de achttiende eeuw. In de eerste hoofdstukken probeert Blackhawk de gebruikelijke geschiedenis te vertellen, te corrigeren en te verweven met de historische ervaringen en reacties van Inheemse bevolkingsgroepen. Blackhawks herschrijving is ambitieus en het is moeilijk om te zien welke hoofdstukken uit de vroege Amerikaanse geschiedenis nu precies aan bod komen. De twee laatste hoofdstukken van dit eerste gedeelte zijn sterker. Met zijn blik op de grondbeginselen van de nieuwe republiek en de Onafhankelijkheidsverklaring maakt Blackhawk een overzicht van de vele bevolkingsgroepen en gebeurtenissen die doorslaggevend waren bij de totstandkoming van de Verenigde Staten. Zo behandelt hij slavenopstanden; de angst van kolonisten voor de Inheemse bevolking en het wantrouwen in de overheid om hen te beschermen; de rol van Inheemse gezagvoerders als Neolin en Pontiac en de uitbraak van Pontiacs Oorlog; de groeiende landhonger en frustraties over de proclamatie van 1763 en de opkomst van witte milities zoals de Black Boys uit 1765. Samen schetsen deze voorbeelden de culturele, politieke en ideologische krachtenvelden die uitmondden in de Amerikaanse onafhankelijkheid.

Ondanks deze veelheid aan ontwikkelingen legt Blackhawk de nadruk op de zogenaamde landhonger van kolonisten. Vooral de koninklijke proclamatie van 1763 en de verwerping hiervan door kolonisten staan centraal in zijn boek. De proclamatie verbood kolonisten om zonder Britse toestemming land ten westen van de Appalachen toe te eigenen. Volgens Blackhawk sloeg dit ongenoegen over land snel over in een haat voor de Inheemse bevolking, die zich ‘al snel in revolutionaire golven verspreidde’. Het proces van onafhankelijkheid bereikt volgens Blackhawk zijn toppunt in wat hij de ‘constitutie van het kolonialisme’ noemt: het legitimeren van de onteigening van Inheems land dat zich in de decennia erna verder zou voltrekken. Deze interpretatie illustreert ook meteen hoe Blackhawk Inheemse bevolkingsgroepen in deze fase van de geschiedenis een bepalende rol toeschrijft. Door de reacties van kolonisten en overheid op de Inheemse bevolking uit te lichten, maakt Blackhawk duidelijk dat hun aanwezigheid, samen met het verzet dat ze boden, cruciaal was voor de manier waarop de republiek zich ontwikkelde.

De strijd om soevereiniteit

Het tweede deel van De herontdekking van Amerika beschrijft de periode vanaf de late achttiende eeuw tot en met de twintigste eeuw. Ook hier benadrukt Blackhawk hoe de Inheemse bevolking zowel de toenemende kolonisering als de inrichting van de nationale machten beïnvloedde. De besproken maatregelen tegen de Inheemse gemeenschappen – ontwrichting, verdrijving en genocide – zijn extreem en ontluisterend. Na de Burgeroorlog neemt de macht van de federale overheid steeds meer toe en richt deze zich steeds meer op de zogenaamde assimilatie van Inheemse bewoners, wat ‘inbreuk maakte op de meeste intieme en alledaagse levenswijze van de Inheemse bevolking’. De gigantische schade die bijvoorbeeld de vele, op militaristische wijze ingerichte kostscholen aanbrachten bij de oorspronkelijke bevolking wordt nu in kaart gebracht door de recent opgerichte Truth and Healing Commission.In de laatste twee hoofdstukken neemt Blackhawk meer ruimte in om recente voorbeelden van Inheems activisme uit te lichten en beweegt het boek zich naar het nu. Blackhawk gaat aan het eind van het boek wel erg snel door de tijd heen en besteedt een luttele vijftien pagina’s aan de periode vanaf de opkomst van de Red Power-beweging in de jaren vijftig tot het einde van de twintigste eeuw. Dit is een wat onbevredigend slot voor een boek dat juist de Inheemse aanwezigheid in de geschiedenis centraal stelt. De lezer krijgt misschien geen volledig beeld van de aanhoudende vastberadenheid van Inheemse bevolkingsgroepen om hun talen, culturen en afkomst in ere te herstellen, of de economische en juridische successen die zij in de laatste decennia hebben geboekt. Toch valt er veel te ontdekken in De herontdekking van Amerika, met name over de praktijken van het Amerikaanse vestigingskolonialisme en de daaruit ontstane relatie tussen de overheid en de Inheemse bevolkingsgroepen.