Meisjes en merries: over de betekenis van prijzen

In elke maatschappij bestaan er regimes van lof en blaam, van prijzen en kritiek uitoefenen. Dat kan vriendelijke of verontrustende vormen aannemen, maar het gaat steeds om instrumenten waarmee een samenleving het gedrag van haar leden een zetje in de gewenste richting probeert te geven, een ‘nudge’ geeft, of waarmee zij onwenselijk gedrag probeert te ontmoedigen. Soms gaat dat informeel, via complimentjes bijvoorbeeld. Een kind komt op voor een ander kind op het speelplein en de ouders of leerkrachten zeggen: ‘Dat was moedig van je!’ Een definitie geven van ‘moed’ is al een probleem sinds Socrates, maar ‘moedig’ is in elk geval een term die gedrag op een positieve manier evalueert. Als je zegt ‘dat was moedig’, dan zeg je ook: ga zo door! Als je zegt ‘dat was laf’, bedoel je ook: dat moest je maar niet nog eens doen. Realiseren we ons dat altijd? Misschien niet, maar in tijden van grote stress blijkt dat we gevoelige intuïties hebben over deze rol van evaluatief taalgebruik.