De stem van een nieuwe generatie: poëzie en kunst op Afrikaanstalige websites

Wie geïnteresseerd is in de cultuur van Zuid-Afrika mag de literaire sites Versindaba en Klyntji niet missen. Versindaba is vooral gericht op Afrikaanse poëzie. De naam is opgebouwd uit twee woorden: vers en indaba. Het tweede woord komt uit Zoeloe of Xhosa en betekent ‘vergadering’. ‘Versindaba’ is dus een slimme woordspeling voor een ‘vergadering’ of debat over poëzie. Hoewel het internetplatform Klyntji.com pas in 2014 ontstond, gaat de geschiedenis ervan terug tot 1896, toen Ons Klyntji werd opgericht als eerste Afrikaanstalige tijdschrift. Vandaag de dag is Klyntji een onafhankelijke nieuwsbron met een focus op identiteit en progressieve kunst.

In deze bijdrage bespreken we kort waarom deze twee websites meer dan nuttige bronnen zijn om het werk van Afrikaanstalige schrijvers te ontdekken en om op de hoogte te blijven van de kunstwereld ter plaatse.

Van Ons Klyntji naar Klyntji

Het oorspronkelijke tijdschrift Ons Klyntji (1896-1905) was gericht op de bevordering van het Afrikaans en had als doel ‘het verlangen en de liefde voor onze moedertaal (…) te wekken en te cultiveren’. Ons Klyntji leverde echter niet alleen een bijdrage op het gebied van de taal, maar ook op het gebied van literatuur, geschiedenis en wetenschap. De doelgroep bestond uit ongeschoolde Afrikaners.

De website Klyntji.com kent dezelfde inhoudelijke verscheidenheid als het oude tijdschrift, en een opvallende toevoeging is Watse, de Afrikaanstalige versie van de populaire Wordle-puzzel. Misschien kun je zelfs stellen dat de site een soortgelijke ambitie heeft om het volk ‘te verheffen’. Maar verder is de naam vooral spottend bedoeld – ten opzichte van het negentiende-eeuwse tijdschrift heeft het online portal een flinke transformatie doorgemaakt.

Klyntji.com trekt onmiddellijk de aandacht door de kenmerkende huisstijl en de breedte van de besproken onderwerpen. De lay-out is modern en strak, vol kunstzinnige foto’s, illustraties en video’s, die doen denken aan een modecatalogus. Dat is niet geheel toevallig: één van de negen categorieën die op de website te vinden zijn, is mode is; de andere zijn film & foto, kunst, literatuur, muziek, nieuws, milieu, opinie & essays, optreden & televisie. Klyntji blijft doorgroeien, want een reisrubriek is aanstaande.

Artikelen op Klyntji worden in alle formele én informele variëteiten van het Afrikaans  gepubliceerd. Klyntjiwortelt in een traditie, maar getuigt van progressief gedachtegoed en is niet bang om de status quo uit te dagen, bijvoorbeeld als het gaat om seksualiteit, genderidentiteit, politiegeweld, racisme of andere vormen van discriminatie. Klyntji schuwt omstreden meningen niet, en vertelt onbevangen hoe het precies zit. De redactie verwelkomt een ander geluid, vaak van auteurs uit voorheen achtergestelde gemeenschappen. Hoewel de nadruk ligt op Zuid-Afrika en Zuid-Afrikanen in de diaspora, beperkt Klyntji zich daar niet alleen toe; het heeft een globaal perspectief. Klyntjie is een volwassen speler die met zijn tijd meegaat.

Versindaba

Versindaba heeft een minder brede oriëntatie: de focus ligt op de poëzie. Versindaba begon in 2005 als een poëziefestival en de website diende aanvankelijk slechts ter ondersteuning. Initiatiefnemers Marlise Joubert en Louis Esterhuizen besloten uiteindelijk het festival op te geven en in plaats daarvan de pagina verder te ontwikkelen. De belangrijkste doelen van Versindaba zijn het bevorderen van werk van zowel gevestigde als nieuwe dichters, en het verankeren van de positie van het Afrikaans in de internationale poëziewereld. Bovendien hoopt de website te fungeren als informatiebron voor studenten, onderzoekers en wetenschappers. 

Op deze website vind je zo’n beetje al het relevante nieuws uit de wereld van de Afrikaanse poëzie – nieuwe gedichten, evenementen, conferenties, recensies, interviews en poëziewedstrijden, zowel georganiseerd door Versindabazelf of door andere partijen. Versindaba verwelkomt poëzie van gevestigde auteurs, maar ook van debutanten. Daarnaast worden er vertalingen op de website gepubliceerd, bijvoorbeeld van Duitse gedichten of Franse liedjes, en essays over diverse thema’s. Versindaba bevat zelfs gedichten die geschreven zijn door Afrikaanstalige kunstmatige intelligentie, oftewel AfriKI.

Unique selling points van Versindaba zijn het chronologische overzicht van alle gepubliceerde gedichtenbundels in het Afrikaans en twee overzichten met in totaal ongeveer 140 dichters en recensenten, waar mogelijk voorzien van korte biografieën. Een korte blik leert dat de meesten studeerden aan vooraanstaande universiteiten zoals die van Pretoria, Stellenbosch of Kaapstad, en dat ze voor zo’n kleine literatuur veel met internationale prijzen zijn bekroond. Versindabapubliceert tevens informatie over dichtbundels van auteurs die van oorsprong niet Afrikaanstalig zijn, zoals Jerzy Koch uit Polen. Het verdient tot slot vermelding dat er steeds meer dichters van kleur bij komen, en dat er een rubriek “Skryfhulp” is, waar een cursus gedichten schrijven en individuele manuscriptbegeleiding aangeboden worden.

Maar de grootste kracht van Versindaba zit in de bijdrage aan de ontwikkeling van poëzie en literatuur zelf. De Skryfhulp bevordert de groei van een nieuwe generatie dichters die zich uitspreken tegen ongelijkheid en gendergeweld, zoals Veronique Jephtas en Lynthia Julius. Veel dichtbundels gaan over het harde leven, bijvoorbeeld op de Kaapse Vlakte, of over actuele politieke en sociale kwesties, zoals racisme, armoede en corruptie, en de geschiedenis en het erfgoed van inheemse volkeren. Op deze manier biedt de site gelegenheid voor gesprek en debat, waarbij inclusiviteit omarmd wordt. Zo worden gedichten in het Afrikaans, Nederlands en Vlaams verwelkomd, en zijn er dichtbundels verschenen in variëteiten als Griekwa-Afrikaans of Kaaps. Vanwege de nauwe relatie tussen taal en politiek in Zuid-Afrika is het erkennen van diversiteit belangrijk om centraal te stellen.

Tot slot

Beide websites dragen op een cruciale wijze bij aan de ontwikkeling van de Zuid-Afrikaanse literatuur en literatuurkritiek. Versindaba is van grote invloed op de toekomst van de Afrikaanse poëzie, en de kracht van Klyntji ligt in zijn diversiteit, zowel wat betreft genres, thema’s en makers. Klyntji streeft ernaar om te spreken tot iedereen die zich buitengesloten voelt en om onvervulde wensen aan het licht te brengen. Tot slot gebruiken beide websites sociale media om een vaste groep lezers op te bouwen. Zo vervullen ze een belangrijke rol bij de bevordering van het Afrikaans en haar cultuur en literatuur.