2022#2 (najaar) (najaar)

Kunst & Literatuur

literatuurwetenschap

Inleiding: Arabische literatuur in Nederland

door Djûke Poppinga

In 1988 werd tot ieders verrassing de Nobelprijs voor Literatuur uitgereikt aan de Egyptische schrijver Nagieb Mahfoez. Hoewel hij in Egypte en de rest van de Arabische wereld een gevierd schrijver was, had in Nederland bijna geen uitgever ooit van hem gehoord. De moderne Arabische roman en ook de klassieke Arabische literatuur waren nagenoeg onontgonnen gebied. Nu en dan werd er wel eens een roman vertaald, maar het bleef incidenteel en van een serieus Arabisch fonds was geen sprake. Ook voor klassieke teksten en klassieke Arabische poëzie bestond weinig animo bij Nederlandse uitgevers. 
roman

De magie van het vertellen: Jamal Ouariachi en de ‘Duizend-en-één-nacht’

door Richard van Leeuwen

Het bekendste werk uit de Arabische literatuur is ongetwijfeld de oude verhalenverzameling De vertellingen van duizend-en-één-nacht waarvan de oudste bewaard gebleven versies teruggaan tot de vijftiende eeuw. Hoewel maar weinig mensen het werk in zijn geheel hebben gelezen, roept de naam meteen associaties op met exotische figuren als Sjahrazaad, Sindbad en Aladdin. Het is juist deze intuïtieve bekendheid die aangeeft hoezeer de vertellingen deel zijn gaan uitmaken van de westerse en de mondiale cultuur. Vanaf de eerste Europese vertaling, de Franse versie van Antoine Galland, die aan het begin van de achttiende eeuw verscheen, groeide de Duizend-en-één-nacht uit tot een fenomeen dat tot op de dag van vandaag zijn vitaliteit heeft bewezen. Al in de achttiende eeuw behoorden personages als Aladdin en Sindbad tot het standaardrepertoire van het volkstheater in West-Europa, en in de 21e eeuw blijven hun avonturen in films en musicals topattracties voor het brede publiek. Sjahrazaad is in staat zich steeds te vernieuwen en zich aan nieuwe tijden en media aan te passen.
roman

‘Zijn haren golfden als zwarte slangen’

door Remke Kruk

De Arabische volksepiek is een tak van de Arabische literatuur die bij veel mensen nagenoeg onbekend is. Toch is die literatuur heel omvangrijk. Hij bestaat uit (meestal lange) avonturenverhalen over dappere helden en hun entourage. Een verrassend aspect van deze verhalen is dat vrouwen er vaak een heel actieve rol in spelen, ook in het strijdperk. Enkele voorbeelden daarvan worden besproken. Daarbij komt ook het genderperspectief aan de orde.
poëzie

Wijn als zeep voor zorgen. Een hoofdstuk uit ‘Halbat al-koemait’ (‘De renbaan van de rossige’), an-Nawaadji (1386-1455), vertaald en ingeleid door Geert Jan van Gelder

door Geert Jan van Gelder

De Egyptische dichter en bloemlezer an-Nawaadji (gest. 1455) schreef een lange lofzang op de wijn en de daarmee gepaard gaande geneugten zoals muziek, zang, tuinen, bloemen. Het boek, De renbaan van de rossige (een woordspel op rode wijn en vospaard), bestaat voor het grootste deel uit citaten in poëzie en proza. Na een korte inleiding over dit boek en de auteur volgt een licht geannoteerde vertaling van het derde hoofdstuk, over de nuttige eigenschappen van wijn.
poëzie

Joodse dichters in de Arabische literatuurgeschiedenis. Moerad Farag (1866–1956)

door Lucia Admiraal

Moerad Farag (1866–1956) was een Egyptische karaïetische advocaat, journalist, schrijver en dichter. In zijn werk schreef hij veel over de relaties tussen jodendom en islam, de Hebreeuwse en Arabische taal, en de Hebreeuwse en Arabische literatuur. Behalve zijn literaire en poëtische werken, is ook het perspectief van Farag op de positie van joden in de Arabische literaire canon interessant. Middels zijn historische, literaire en poëtische werken plaatste hij zichzelf in een traditie van Arabisch-joodse auteurs, teruggaand op de pre-islamitische tijd.
vertalen roman

De parel van de Syrische gevangenisliteratuur

door Rehab Mouna Chaker

De schelp (2008) is een roman van de Syrische schrijver Mustafa Khalifa over de ervaringen van een christelijke Syriër die ten onrechte gedurende dertien jaar in Syrische detentiekampen gevangen heeft gezeten. De publicatie van de roman in 2008 deed vanwege de schokkende inhoud in de hele Arabische wereld veel stof opwaaien. Het boek is nu ook in het Nederlands vertaald.
roman

Beeldromans in de Arabische diaspora

door Judith Naeff

In de afgelopen decennia is de beeldroman, in het Engels bekend als graphic novel, een serieus genre geworden dat zich begeeft op het raakvlak tussen literatuur en stripboek. Het Iraanse Persepolis van Marjane Satrapi (geb. 1969) is een van de bestsellers die het (semi-) autobiografische stripverhaal stevig op de kaart heeft gezet en de ontwikkeling van het genre in het Midden-Oosten heeft aangezwengeld. Satrapi tekende in twee delen herinneringen op aan haar kindertijd in Iran en haar tienerjaren als migrant. Hier werden voor het eerst in een uiterst sterke beeldtaal ervaringen met een onderdrukkend regime en religieus conservatisme in het Midden-Oosten vastgelegd in stripvorm, maar ook ervaringen met ontworteling en discriminatie in het buitenland. De boeken zijn wereldwijd door miljoenen mensen gelezen. Dit artikel brengt een zestal makers van beeldromans uit de Arabische diaspora onder de aandacht.
poëzie roman

Over ‘Shubeik Lubeik’

door Marthe Nelissen

De Egyptische schrijfster en illustratrice Deena Mohamed (Egypte, 1994) brak door in de comicscène met haar webcomic Qahera. Daarin vecht de gesluierde superheldin Qahera tegen vrouwenhaat, aanranding en islamofobie in de straten van Egypte. Qahera, zichtbaar moslima en vrouw, prikt niet alleen de objectiverende mannelijke blik op vrouwen in de Egyptische maatschappij door, maar biedt daarnaast een alternatief voor de westerse blik die Arabische vrouwen in een hulpeloze slachtofferrol duwt. Ook in de trilogie Shubeik Lubeik, Mohameds graphic novel-debuut, gaat de schrijfster binnen de setting van een door en door Egyptisch universum op geloofwaardige manier in op universelere thema’s zoals klassenongelijkheid, kapitalisme en identiteit. Mohameds werk won verschillende prijzen en illustreert hoe het genre van de graphic novel in revolutionair en postrevolutionair Egypte aangewend wordt om maatschappelijke thema’s op een directe manier over te brengen.
roman

Toen & Nu

dekolonisatie

Verborgen manuscripten in Timboektoe. Arabisch-Afrikaans erfgoed op de kaart gezet

door Tycho Maas

De Arabische manuscriptcultuur in Timboektoe beleefde ongekende hoogtijdagen in de 16e en 17e eeuw en is daarmee een ongekende schatkamer voor kennis over islamitisch en lokaal erfgoed in noord Afrika, en de uitstraling daarvan over het continent, tot aan Kenia en Kaapstad. Verschillende projecten, zoals SAVAMA-DCI bij JSTOR, helpen dit vergeten erfgoed te inventariseren en onder de aandacht te brengen.
Advertentie
Banner