2023#6 (december / januari)

Politiek & Maatschappij

politiek

Niet zo bedoeld, wel zo gemaakt. De ideologische wortels van het toeslagenschandaal

door Franca van Hooren

Gedupeerde ouders en kinderen voelen nog altijd de verlammende gevolgen van het toeslagenschandaal. De geschiedenis van onrecht is onomkeerbaar. De politieke ideologie die mede ten grondslag lag aan het schandaal, verdient een grondige analyse. In dit tweeluik kijkt Franca van Hooren naar conservatieve opvattingen van zorg, moeder- en ouderschap die beleidsmakers tot hun keuzes dreven. Eline Westra en Salama Konaté benadrukken de ‘assen’ of intersecties van discriminerend gedachtegoed (ras/etniciteit, gender en klasse) die samenkwamen in het schandaal. Deze problemen zijn allerminst weg en werken door in heel veel overheidsbeleid.
politiek

Discriminatie op het kruispunt: een intersectionele analyse van het toeslagenschandaal

door Eline Westra & Salama Konaté

Gedupeerde ouders en kinderen voelen nog altijd de verlammende gevolgen van het toeslagenschandaal. De geschiedenis van onrecht is onomkeerbaar. De politieke ideologie die mede ten grondslag lag aan het schandaal, verdient een grondige analyse. In dit tweeluik kijkt Franca van Hooren naar conservatieve opvattingen van zorg, moeder- en ouderschap die beleidsmakers tot hun keuzes dreven. Eline Westra en Salama Konaté benadrukken de ‘assen’ of intersecties van discriminerend gedachtegoed (ras/etniciteit, gender en klasse) die samenkwamen in het schandaal. Deze problemen zijn allerminst weg en werken door in heel veel overheidsbeleid.
filosofie

De tragiek van kwetsbaarheid

door Marli Huijer

In What World Is This? pleit Judith Butler voor een interdependent en radicaal gelijkwaardig begrip van kwetsbaarheid, pandemische beleid en coronasterfte. Filosoof en arts Marli Huijer plaatst kanttekeningen bij Butlers fenomenologische pleidooi, omdat nu eenmaal ‘niet alle kwetsbaarheid sociaal te verklaren is’: ‘Butler introduceert met hun principe van radicale gelijkheid een maakbaarheid van het menselijke lot die ver afstaat van de fysieke werkelijkheid van het kwetsbare, menselijke lichaam.’
politiek

Het libertarisme, een briefwisseling

door Thijs Kleinpaste & Daniël Boomsma

Daniël Boomsma & Thijs Kleinpaste bespreken een monumentale nieuwe geschiedenis van het libertarisme en beginnen zich gaandeweg af te vragen of de kwaliteit van ideeën soms samenhangt met hoe vaak ze verkeerd begrepen worden. Neem nu de interpretatie die de VVD en de PVV geven aan die tweede V in hun partijnamen — vrijheid?
geschiedenis

Radicale verlangens, radicale politiek

door Obe Alkema

De podcast ‘Bad Gays’ en het daaruit voortgekomen boek van Huw Lemmey en Ben Miller behandelen ‘bad gays’, homo’s met ‘een discutabele handel en soms ronduit kwaadaardige wandel’. Obe Alkema las het boek met aarzeling en vult de term aan met historische, diverse en non-lineaire perspectieven op de homo-emancipatiebeweging.
politiek

Mussolini’s politieke nazaten grijpen de macht

door Ronald de Rooij

In Mussolini’s Grandchildren analyseert David Broder de fascistische stroming in de naoorlogse Italiaanse politiek, van politieke overlevingsstrategie naar nieuw electoraal succes. Het overlijden van Berlusconi veroorzaakte veel onzekerheid in Georgia Meloni’s coalitie en haar naar eigen zeggen ‘post-fascistische’ partij Fratelli d’Italia. Maar wanneer is politiek post-fascistisch? Ronald de Rooij leest Broder in het licht van Meloni’s omgang met de Italiaanse fascistische erfenis en stelt hem de vraag: ‘Maar is het fascisme nu echt terug in Italië?’
gender

De verbeelding is niet genoeg

door Ilse Josepha Lazaroms

In haar studie Radeloze helden analyseert Maaike Meijer mannelijkheid als een ‘giftig geschenk’. Met die bril leest ze met opvallende empathie de oeuvres van auteurs als Jan Wolkers en Michel Houellebecq. Ilse Josepha Lazaroms kijkt over Meijers schouder mee en constateert: mannelijkheid is een schijnbaar machtig privilege dat mannen gevangenhoudt in een opgelegde identiteit van sterk, superieur en onaantastbaar zijn, vervreemd van hun emoties. Lazaroms wijst op de waarde, maar ook de beperking van Meijers benadering.

Kunst & Literatuur

Joost Zwagerman Essayprijs

Lak

door Lotte Krakers

In haar voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2023 genomineerde essay beschrijft Lotte Krakers haar ervaringen met het ‘meisjesvacuüm’ van schoonheid, nagelbijten en manicurerituelen, en de macht van taal om deze als oppervlakkig weg te zetten. ‘Ooit zal ik hem vragen naar hoe het gereedschap heet waarmee je je nagelriemen kunt terugduwen, en hij zal dat niet weten. Ik zal er niet in slagen mijn zelfgenoegzaamheid te onderdrukken als ik hem het antwoord geef (bokkenpootje).’
Joost Zwagerman Essayprijs

Gezocht: de zwarte genen van mijn witte zoon

door Tuly Salumu

Tuly Salumu beschrijft in haar voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2023 genomineerde essay haar onderzoekspogingen naar haar zoons zwarte identiteit, die symbool staan voor haar grotere vragen rondom de onzekerheid en futiliteit van kleur en genen. ‘De woorden van mijn zoon bevestigden een overtuiging die in mijn hart altijd was blijven broeien: ik was bruin, stom en lelijk. Normaal gezien zou ik mijn kop in het zand steken en doorgaan alsof het incident niet had plaatsgevonden. Maar deze keer wilde ik het anders aanpakken. Mijn zoon kon zijn zwarte herkomst pas omarmen als ik dat ook deed.’
Joost Zwagerman Essayprijs

Alles lekt

door Luuk Vulkers

Luuk Vulkers verdiept zich in zijn winnend Joost Zwagerman Essayprijs 2023-essay in de persoonlijke, politieke en economische facetten van hygiëne, smetvrees en seksualiteit. ‘Alle dingen en alle lichamen – inclusief dat van mij – verloren hun onschuld en werden “vies”. Binnen een paar maanden voegde ik me zonder het door te hebben bij een illuster gezelschap van onder anderen Michael Jackson, Donald Trump en Adolf Hitler: ik kreeg smetvrees.’
Joost Zwagerman Essayprijs

‘We live in a society.’ Over gen z-ironie

door Linde van Wingerden

Linde van Wingerden onderzoekt in diens voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2023 genomineerde essay gen z’s ontwikkeling van een ironische memecultuur. ‘Ironie is oprecht en onoprecht, politiek en apolitiek, apathisch en empathisch. Soms kan ironie nuanceren, soms vervalt alle nuance in bittere spot. Soms is ironie een tevergeefse vlucht uit een harde zwart-witte realiteit die je uiteindelijk toch onder ogen zal moeten komen.’
Joost Zwagerman Essayprijs

Wacht maar

door Marloes Zwagerman

In haar voor de Joost Zwagerman Essayprijs 2023 genomineerde essay doet Marloes Zwagerman verslag van haar persoonlijke verlangen geen kinderen te krijgen, en de sociale verwachtingen waar zij op stuit. ‘Was dit het moment waarop de vrouw zonder kinderen werd genormaliseerd? In een hitserie nog wel? En mocht die eer dan ten deel vallen aan een vrouw zonder onrustwekkend veel katten of wratten?’
film

Het blauwe licht: over Derek Jarmans «Blue»

door Roelof ten Napel

Roelof ten Napel laat zich meevoeren door Derek Jarmans Blue (1993), de laatste film die de kunstenaar produceerde voordat hij overleed aan aids. ‘Het klassieke beeld – van tijd als stromend water – wordt vervangen door de druppels-per-minuut van een infuus. Jarman beleefde geen stroom, maar uitstel, vertraging. Hij ervoer de afstand van toekomstig licht.’
  • Derek Jarman, Blue (David Zwirner Books 2023), 64 blz.
literair essay

Wachtkamerspeelgoed

door Mira Aluç

In 'Wachtkamerspeelgoed' doet Mira Aluç verslag van haar verblijf in het rijk van de zieken. Daar waar een overschot aan taal heerst, is nauwelijks ruimte om de relatie tussen een patiënt en haar pijn in woorden te vatten.
interview

‘Mensen weten over het algemeen niet wat ik denk’: een interview met Rachel Aviv

door Nora van Arkel

Rachel Aviv (1982) is schrijver voor The New Yorker, waar ze zich onderscheidt door de prachtige portretten die schrijft ze van mensen en hun levensverhalen. Haar laatste boek verscheen in 2022 en was volgens The New York Times, Time en The New Yorker het beste boek van 2022. In dit boek, dat een vijftal minutieus geresearchte verhalen samenvlecht tot een sterke aanklacht tegen het onvermogen van de psychiatrie om het juiste pad te vinden (als dat er is), legt Aviv ook haar eigen levensverhaal bloot. Op creatieve en informatieve doch persoonlijke wijze leidt Aviv de lezer door de wereld van de psychiatrie. Aan de hand van vijf bijzondere levens bespreekt ze de invloed van psychische stoornissen op onze identiteit en de ontwikkelingen in de psychiatrie door de eeuwen heen. Aviv en Nora van Arkel ontmoetten elkaar in het Ambassade Hotel in Amsterdam.
roman

Wie vertelt het verhaal?

door Liang de Beer

‘De verwachtingen voor Yellowface liggen hoog: een kritiek op de uitgeverswereld, een cynische blik op diversiteitsbeleid en een verrassend verhaal met veel Aziatische representatie.’ Liang de Beer las de nieuwe roman van Rebecca F. Kuang en stuitte op een literaire zoektocht naar ‘authenticiteit’. Waar komt de inspiratie voor een verhaal vandaan, en wie krijgt de ruimte om dat verhaal te vertellen?
  • Rebecca F. Kuang, Yellowface (The Borough Press 2023), 350 blz.
poëzie roman

Een boek voor pottenkijkers?

door Senna Felius

Noor Naga maakte haar debuut met If an Egyptian Cannot Speak English, over de korte affaire tussen ‘the American girl’ met Egyptische achtergrond en ‘the boy from Shobrakheit’. Tussen de lijnen van Naga's taalspel leest Senna Felius vele lagen aan ironie en kritiek: op de ‘eisen’ van diaspora-literatuur en de blik van de Westerse lezer. De schrijver keert deze observerende blik naar binnen: ‘Uiteindelijk leest de lezer niet over de jongen, niet over het meisje, niet over Egypte, maar over diens eigen verbeelding, zonder zich hiervan bewust te zijn.’
oeuvre

‘I want to talk to them’: over de geesten van Hilary Mantel

door Fleur Speet

Fleur Speet plaatst Voorbij het zwart, de recent vertaalde roman van Hilary Mantel, in haar gehele oeuvre. Speet vermoedt dat Mantel in Voorbij het zwart een vorm vond die ze later in haar veelbekroonde Cromwell-trilogie zou perfectioneren: de indringende beschrijvingen van fysieke pijn, het niet oordelen over het soms louche handelen van mensen. Bovendien is Mantel altijd gedreven door de vraag : ‘kun je tussen de lijnen van de historische bronnen lezen? En kun je door daartussen te spieken de geesten uit het verleden oproepen?’

Wetenschap & Wij

technologie

Een ladder naar de maan

door Micha Heilbron

De ontwikkeling van AI wordt gekenmerkt door onvoorspelbaarheid, onze omgang ermee door naïviteit, meent Cognitive AI-docent Micha Heilbron. In een historisch-wetenschappelijk overzicht schetst hij de vaak vergeefse pogingen van diepverdeelde wetenschappers om AI-systemen en hun risico's in kaart te brengen, te begrijpen en voor te zijn.
wetenschapsgeschiedenis

De denker die met zijn handen dacht

door Richard Ridderinkhof

Cornelis Drebbel (1572-1633) was een van de meest baanbrekende denkers én doeners van zijn tijd. Toch werd deze vroege uitvinder van de thermostaat, de onderzeeër, een heus perpetuum mobile en misschien wel de microscoop de wetenschapsgeschiedenis uitgeschreven, ten gunste van maatschappelijk hogergeplaatste theoretici. Richard Ridderinkhof vertelt waarom en hoe dat gebeurde, en wat daarmee tot vandaag de dag in het denken over de wetenschap verloren lijkt te zijn gegaan.

Toen & Nu

geschiedenis

Paul Scholten en de ‘sprong’ in het recht

door Jeanne Gaakeer

Plichtsbetrachting, een leidende geloofsovertuiging en een uitzonderlijke werkkracht tekenen het leven van Paul Scholten (1875-1946). Scholtens bijdragen aan het Nederlands recht en generaties juristen maken een doorwrochte en vlot leesbare nieuwe biografie dan ook welkom. Maar zoals Scholten beweerde dat rechtspreken kiezen is, is een biografie schrijven dat volgens jurist en professor Jeanne Gaakeer ook. Gaakeer maakt een balans op van Rogier Chorus’ biografische keuzes en de ambivalenties rondom Scholtens persoon en werken.

Politiek & Maatschappij

• Alle dossiers
Advertentie
Princeton-university-press