2024#1 (februari / maart)
Wetenschap & Wij
Antisemitisme
astronomie
Het gevaar van begripsverwarring in het licht van de oorlog tussen Israël en Hamas
door Jessica Feldman & Aysenur Korkmaz
Sinds 7 oktober is er in Europa een zorgwekkende toename in individuele en politieke pogingen om kritiek op Israel of steun aan de ‘Palestijnse zaak’ in te dammen. Het verklaarde doel: antisemitisme voorkomen. Maar hoe wordt antisemitisme daarbij eigenlijk gedefinieerd, vragen NIAS-fellows Jessica Feldman en Ayşenur Korkmaz, en met welke gevolgen voor Israëi’s en Palestijnen enerzijds en Europese Joden en moslims anderzijds?
Het universum als een draaiorgel
door Ad Maas
Kosmologen proberen het onkenbare kenbaar te maken, astronomen het onzichtbare af te beelden. Dat leidt tot fundamentele vragen over de werkelijkheid waarin we ons bevinden en de manier waarop we die kunnen kennen. Eén ding is volgens wetenschapshistoricus Ad Maas duidelijk: we leven in een krankzinnig universum.
- Thomas Hertog, Het ontstaan van de tijd. Mijn reis met Stephen Hawking voorbij de oerknal (Spectrum & Lannoo 2023), 384 blz.
- Heino Falcke & Jörg Römer (vert. Roland Fagel), Licht in de duisternis. Zwarte gaten, het universum en wij (Prometheus 2020), 336 blz.
Politiek & Maatschappij
geopolitiek
cultuurkritiek
Mediavervuiling, geopolitieke stijl
door Cosette Molijn
Kort voordat Elon Musk in 2022 Twitter kocht, publiceerde Marc Owen Jones zijn Digital Authoritarianism in the Middle East. Volgens journalist Cosette Molijn kijkt zijn boek verder dan de grootschalige beïnvloedingscampagnes van Saoedi-Arabië en de Emiraten en legt het de ingrijpende gevolgen bloot van de digitale tirannie waaraan wereldwijde allianties ons tot vandaag de dag onderwerpen.
- Marc Owen Jones, Digital Authoritarianism in the Middle East: Deception, Disinformation and Social Media (Hurst & Co 2022), 272 blz.
Publiekelijk spreken
door Jesse van Amelsvoort & Bram Mellink
Met als vertrekpunt het werk van Jennifer V. Evans en J. Logan Smilges over ‘queerness’ analyseren Bram Mellink en Jesse van Amelsvoort de wisselwerkingen tussen zichtbaarheid, gemeenschap en emancipatie. Evans en Smilges ‘vinden elkaar in hun pleidooi voor de terugkeer naar een gewaagdere, scherpere, zo compromisloos mogelijke queerpolitiek’.
- Jennifer V. Evans, The Queer Art of History: Queer Kinship After Fascism (Duke University Press 2023), 312 blz.
- J. Logan Smilges, Queer Silence: On Disability and Rhetorical Absence (University of Minnesota Press 2022), 296 blz.
Toen & Nu
geschiedenis
dekolonisatie
dekolonisatie
geschiedenis
Gewoon grijs. Etty Hillesum, de revisionistische geschiedschrijving en de opmars van rechts
door Liesje Schreuders
Interpretaties van historische bronnen en gebeurtenissen zijn nooit neutraal, schrijft Liesje Schreuders in haar historiografische benadering van de laatste biografie van Etty Hillesum. ‘De omgang met Etty Hillesum fungeert als een lens om een complexe verwevenheid van historisch revisionisme en de hedendaagse normalisering van racistische discourses aan de orde te stellen.’
- Judith Koelemeijer, Etty Hillesum. Het verhaal van haar leven (Balans 2022), 576 blz.
- Bart van der Boom, 'Wij weten niets van hun lot'. Gewone Nederlanders en de Holocaust (Boom 2012), 532 blz.
Verontreiniging als geweld
door Claire Weeda
Max Liboiron ziet milieuverontreiniging niet eenduidig als een gevolg van kapitalisme, maar als geweld. In zijn Pollution is Colonialism verbindt hij zijn onderzoek naar microplastics in de ingewanden van gevangen kabeljauwen met grotere thema’s, zoals de diepe wortels van koloniaal geweld en de hedendaagse reproductie ervan, en hij doet dat volgens Claire Weeda op verrassende, originele wijze.
- Max Liboiron, Pollution is Colonialism (Duke University Press 2021), 216 blz.
‘Exterminate all the brutes’ (*)
door Daan van den Broek
Aan de hand van de boeken van Amitav Ghosh en Kathryn Yusoff schijnt neerlandicus Daan van den Broek een ecokritisch licht op literaire beschouwingen op het Nederlandse extractieve kolonialisme. ‘Verhalen over het koloniale verleden kunnen onmisbare inzichten bieden in het koloniale fundament van het antropoceen en de klimaatpolitiek van het heden – maar dan wel onder voorwaarde dat Zwarte en Inheemse stemmen niet gereduceerd worden tot een voetnoot, en canonieke ‘reuzen’ als Multatuli en Couperus niet blindelings als voorbeeld worden omarmd.’
- Amitav Ghosh, De vloek van de nootmuskaat. Boodschap aan een planeet in crisis (vert. Menno Grootveld) (Atlas Contact 2023), 368 blz.
- Kathryn Yusoff, A Billion Black Anthropocenes or None (University of Minnesota Press 2018), 111 blz.
Een parasitaire geschiedenis
door Jelle Reumer
Aan de hand van twee nieuwe wereldgeschiedenissen van Jonathan Kennedy en William H. McNeill herziet Jelle Reumer het verloop van de mensheid vanuit macro- en microparasitisme. ‘Vaker dan we ons realiseren blijkt de loop van de geschiedenis te worden gestuurd door met het blote oog onzichtbare micro-organismen.’
- Jonathan Kennedy, Een geschiedenis van de wereld in acht plagen: microben en de geschiedenis van de mens (vert. Toon Dohmen) (De Bezige Bij 2023), 368 blz.
- William H. McNeill & (vert. Brenda Mudde & Maarten van der Werf; voorw. Samuel Vriezen), Menszijn. Een parasitaire wereldgeschiedenis (Mazirel Pers 2023), 114 blz.
Kunst & Literatuur
biografie
Aldaar
Aldaar
Aldaar
boekencultuur
poëzie
oeuvre
literatuurgeschiedenis
roman
Op zoek naar een eigen stem
door Henk Pröpper
‘Se souvenir ensemble onderscheidt zich van alle boeken die ik over de Shoah ken. Er komt geen nazi in voor, het Kwaad heeft geen gezicht, het kamp is nauwelijks meer dan een abstractie, niet meer dan een vage herinnering van een vierjarig meisje.’ Henk Pröpper is diep geraakt door de dialoog tussen moeder en zoon Evelyn en Claude Askolovitch. Pröpper omschrijft hun werk als herinneringskunst, juist door het haperende gesprek en het wederzijdse luisteren, ook naar wat verdrongen en mogelijk vervormd is.
- Evelyn & Claude Askolovitch, Se souvenir ensemble (Grasset 2023), 269 blz.
Het leven gaat onstuitbaar zijn gang
Welke plaats heeft wat hier buitenlands nieuws heet eigenlijk in de levens van de mensen die er daadwerkelijk in leven? Er is een schril contrast tussen de stroom van nieuwsberichten uit de wereld en de representaties van de daarachter schuilgaande leefwerelden in boeken uit diezelfde buitenlanden. Literair vertalers Hanneke van der Heijden en Djûke Poppinga laten in hun rubriek 'Aldaar' zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Adania Shibli
door Djûke Poppinga
Djûke Poppinga bespreekt Adania Shibli's Een klein detail als een zoektocht naar grenzen. In hun rubriek Aldaar laten vertalers Hanneke van der Heijden en Djûke Poppingazien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
- Adania Shibli, Een klein detail (vert. Djûke Poppinga) (Uitgeverij Koppernik 2023), 128 blz.
Bilge Karasu
Hanneke van der Heijden bezocht een symposium voor auteur Bilge Karasu en reflecteert op zijn nog altijd bekende schrijversstem. In hun rubriek Aldaar laten vertalers Hanneke van der Heijden en Djûke Poppingazien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
(Ge)weldadige literatuur
door Daphne de Heer
Vaste columnist voor de Nederlandse Boekengids Daphne de Heer zoekt er de kracht voor: ieder nummer haar kijk op kwesties in de wereld van de Nederlandse literatuur.
De lach van de Medusa
door Ezra Hakze
'Weg met de male gaze: de blik van de vrouw is nu een krachtig wapen!' In de nieuwe bundel van Dominique De Groen krioelt het van de mythologische vrouwen die zich middels poëzie het eigen lichaam weer toe-eigenen. Over feminisme, de taal van het patriarchaat en Hélène Cixous in de eenentwintigste eeuw, lees hier Ezra Hakze over Slangen.
- Dominique De Groen, Slangen (het balanseer 2022), 40 blz.
Oksana Zaboezjko: aan de afgrond van de geschiedenis
door Annelies Verbeke
Schrijverscollectief Fixdit streeft naar meer diversiteit in de canon en het literaire veld. Op deze plek delen de auteurs van Fixdit hun visie op literaire teksten die van belang zijn voor een meerstemmige wereld. Annelies Verbeke beschrijft het werk van Oksana Zaboezjko, die reflecteert op schrijven aan de afgrond van de geschiedenis.
- Oksana Zaboezjko, Zusters (vert. Helen Saelman & Marina Snoek) (Cossee 2023), 256 blz.
- Oksana Zaboezjko, Mijn langste boektournee (vert. Helen Saelman & Marina Snoek) (Cossee 2023), 96 blz.
Klinkend proza. De roman tussen schrift en stem
door Barber van de Pol
Natascha Veldhorst werpt in Sounding Prose nieuw licht op het fenomeen van muzikaliteit in proza, in het bijzonder in de geschiedenis van de Nederlandse literatuur. Hoe kwam muzikaliteit tot uitdrukking in het genre en de vorm van de vroege roman, en is dat een typisch Nederlands verschijnsel? Barber van de Pol waart door een klinkende literatuur die nog altijd volop ontwikkeling is.
- Natascha Veldhorst, Sounding prose: Music in the 17th-Century Dutch Novel (Anthem Press 2022), 96 blz.
Hier is niets te zien
door Kristof Smeyers
Het rusteloze lichaam, de complexe psyche – wat heeft de natuur ons te bieden in tijden van persoonlijke nood? In A Flat Place: A Memoir wandelt Noreen Masud door landschappen die op het eerste gezicht geenszins bijzonder zijn. Zij schakelt tussen persoonlijke reflecties over haar trauma, socio-politieke kritiek en het landschap om zich heen. ‘In gloedvolle, beeldrijke taal’ – aldus Kristof Smeyers – ontstijgt Masud de strakomlijnde narratieve vorm, en nodigt zij haar lezers uit om ook te luisteren naar de ruis in het dagelijks bestaan.
- Noreen Masud, A Flat Place: A Memoir (Hamish Hamilton 2023), 240 blz.
