2025#2 (april / mei)
Politiek & Maatschappij
filosofie
Against Storytelling
door Miriam Rasch
Verhalen als een transformerende kracht. Bij Miriam Rasch roept de ophemeling van storytelling vooral weerzin op. Ze gaat te rade bij andere sceptici, zoals Peter Brooks, Galen Strawson en Byung-Chul Han.
- Byung-Chul Han, De crisis van het narratieve (vert. Mark Wildschut) (Ten Have 2024), 160 blz.
- Peter Brooks, Seduced by Story: The Use and Abuse of Narrative (New York Review Books 2022), 176 blz.
- Galen Strawson, Things That Bother Me: Death, Freedom, The Self, Etc. (New York Review Books 2018), 240 blz.
Wetenschap & Wij
biologie
ecologie
psychologie
wetenschapsbedrijf
klimaat
technologie
Over seks(e)
door Sicco de Knecht
In Bitch gaat bioloog Lucy Cooke hardnekkige gendermythes te lijf die ons sinds de Victoriaanse tijd zijn ingeprent. Ze rekent af met de sterk gekleurde bevindingen van Darwin en Dawkins die vanuit de evolutionaire biologie nog steeds onze blik bepalen op wat biologisch ‘natuurlijk’ gedrag is voor de seksen. In kleurrijke taal sabelt Cooke theorieën neer waarin gewelddadigheid de norm is, een agressief patriarchaat het uitgangspunt. Sicco de Knecht neemt haar analyses onder de loep: ‘Het is je reinste seksisme waar Cooke de denkers van beticht. Een beschuldiging die wordt onderbouwd met meer dan voldoende argumentatie.’
- Lucy Cooke, Bitch. Een revolutionair handboek over sekse, evolutie en het vrouwtjesdier (vert. Inge Pieters) (De Geus 2024), 448 blz.
Leren kijken naar orchideeën en kolibries
door Nele Buyst
Om de natuur te begrijpen en het leven om ons heen op waarde te schatten, moeten we opnieuw leren kijken. Nele Buyst leest in de werken van Estelle Zhong Mengual en Robin Wall Kimmerer een poëtische taal die ook een morele claim inhoudt: de relatie tussen mens en natuur kan alleen verduurzamen als we daadwerkelijk oefenen onze blik open te stellen voor het levende om ons heen.
- Estelle Zhong Mengual, Leren kijken. De optiek van het levende (vert. Liesbeth van Nes) (Octavo 2023), 304 blz.
- Robin Wall Kimmerer, Gathering Moss. A Natural and Cultural History of Mosses (Penguin 2021), 192 blz.
Terug naar Freud
door Ruud Abma
Wat moeten we nu nog met Freud? Gerard Zenaty schreef Sigmund Freud lesen en Paulo Beer Truth and Suffering. Beide auteurs vonden bij Freud genoeg relevantie om ook in de eenentwintigste eeuw nieuwe lezingen van Freuds werk te publiceren. Toch concludeert Ruud Abma: ‘Ik lees liever Freud zelf.’
- Gerhard Zenaty, Sigmund Freud lesen. Eine zeitgemäße Re-Lektüre (Transcript 2021), 388 blz.
- Paulo Beer, Truth and Suffering. Psychoanalysis, Science and the Production of Symptoms (vert. Renata Takatu) (Leuven University Press 2024), 250 blz.
Zei de literatuurwetenschapper over de riolering
door Jesse van Amelsvoort
Kunnen rijm en ritme ons meer leren over de herhalende patronen en sjablonen van een samenleving? De Amerikaanse literatuurwetenschapper Caroline Levine pleit voor meer formalisme in de geesteswetenschappen en zoekt naar manieren om wetenschappelijke analyses om te zetten in politieke actie. Jesse van Amelsvoort bespreekt haar boek.
- Caroline Levine, The Activist Humanist: Form and Method in the Climate Crisis (Princeton University Press 2023), 224 blz.
Afkicken van fossiele verslaving? Tussen technofix en systeemverandering
door Jorrit Smit
De petrochemische industrie bracht Nederland enorme welvaart, als ook desastreuze milieuvervuiling. Wetenschapshistoricus Ton van Helvoort onderzoekt of een systeemverandering nodig is, of dat een deugdelijke, industriële technofix de ecologische drama’s kan afwenden.
- Ton van Helvoort, Ketens van fossiele grondstoffen. Procestechnologie en de transitie naar duurzaamheid (Amsterdam University Press 2024), 360 blz.
ʻWat voor wereld creëert AI – en voor wie?ʼ: interview met Wijnand IJsselsteijn
door Wijnand IJsselsteijn
Het in hartje Amsterdam gevestigde Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS) selecteert ieder jaar meer dan vijftig excellente onderzoekers uit Nederland en de rest van de wereld om voor de duur van een of twee semesters als fellows intensief vrij onderzoek te komen doen binnen een inspirerende multidisciplinaire woon- en werkomgeving. Wijnand IJsselsteijn verbleef tot februari 2025 als fellow aan het NIAS.
Kunst & Literatuur
filosofie
interview
boekencultuur
roman
Aldaar (rubriek)
Aldaar (rubriek)
Aldaar (rubriek)
Aldaar (rubriek)
literatuur
literatuurgeschiedenis
signalementen
Een Bergson voor onze tijd
door Harold Polis
Wat kan Bergsons oeuvre betekenen voor de wereld anno 2025? Harold Polis benadrukt de dynamische en open grondtoon in Bergsons werk, en de waarde hiervan in tijden van grote maatschappelijke verandering: Bergson was ‘iemand die zo nauwkeurig mogelijk de zich eeuwig vernieuwende menselijke ervaring onder woorden wilde brengen, zonder heimwee te koesteren naar een roemrijk verleden’.
- Emily Herring, Herald of a Restless World. How Henri Bergson Brought Philosophy to the People (Basic Books 2024), 320 blz.
- Frédéric Worms, Avec Bergson. Un Parcours (PUF 2024), 545 blz.
‘De personages spreken met slapende delen van mezelf’: een interview met Rachel Kushner
door Nora van Arkel
Rachel Kushner (1968) is een Amerikaanse auteur met vier romans op haar naam, waarvan de laatste, Creation Lake, op de shortlist stond voor de Booker Prize 2024. Ze brak in 2013 door met De Vlammenwerpers, het boek waarmee ze volgens VPRO Boeken ‘op een ronkende motor de internationale literatuur binnen leek te rijden’. Nora van Arkel sprak in Amsterdam met haar over onderzoek, inspiratie, en het schrijfproces.
- Rachel Kushner, Creation Lake (vert. Lidwien Biekmann) (Atlas Contact 2024), 400 blz.
Maak de talenstudies great again!
door Daphne de Heer
Vaste columnist voor de Nederlandse Boekengids Daphne de Heer zoekt er de kracht voor: ieder nummer haar kijk op kwesties in de wereld van de Nederlandse literatuur. In deze aflevering: het belang van talenstudies.
Afkomst die in het lichaam is gesleten
door Steff Geelen
Steff Geelen leest Rouwdouwers van Falun Ellie Koos, een krachtig debuut en een poëtische schreeuw over de buigzaamheid van de mens. 'Kunnen we werkelijk veranderen en loskomen van onze ingesleten patronen of afkomst?'
- Falun Ellie Koos, Rouwdouwers (Atlas Contact 2024), 240 blz.
Egypte: Verrotte bewijslast
door Djûke Poppinga
De Egyptische schrijver Ahmad Naji belandde in 2014 achter de tralies vanwege zijn boek Het gebruik van het leven. Toch ontkwam het boek zelf aan de klauwen van de censuur. Na zijn vrijlating verscheen in 2020 Verrotte bewijslast, dat zich, zo Djûke Poppinga, binnen de Arabische traditie van gevangenismemoires op verschillende manieren onderscheidt. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Turkije: Kijken door het ‘raam van de staat’
In Turkije wordt het verleden nog weleens onder het tapijt geveegd – ook in de literatuur is dat een thema, stelt Hanneke van der Heijden vast. De schrijfster Fethiye Çetin onderzoekt in haar laatste boek de herinneringen aan de politieke vervolgingen van links in de jaren tachtig, en hoe ze daar zelf slachtoffer van werd. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Georgië: Het dagboek van Maro Makasjvili
door Ingrid Degraeve
Het zijn rumoerige tijden in Georgië. Uit protest tegen de omstreden verkiezingsuitslag van 2024 sluiten cultuurhuizen hun deuren. Demonstranten putten kracht uit literatuur van betogers die honderd jaar voor hen leefden. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Japan: Een thuis voor een vagebond
door Luk Van Haute
De Japanse schrijfster Fumiko Hayashi was vrij en onconventioneel. Na veel omzwervingen belandde ze in Tokio, waar ze een huis liet bouwen dat nu nog dienstdoet als haar literaire gedenkplaats. Luk Van Haute werd er rondgeleid door de Hayashi-kenner Tomoko Yoshikawa. In de rubriek Aldaar laten literair vertalers zien hoe literatuur nieuwe, meer doorleefde perspectieven kan bieden op wat hier actualiteit heet.
Oerknal en symbiose: natuurwetenschappen in Het lied van Anjet Daanje
door Sander Bais
In Het lied van ooievaar en dromedaris vervlecht Anjet Daanje verschillende levensverhalen over het tijdsbestek van drie eeuwen tot één groot verhaal. Sander Bais reflecteert op haar boek en de wetenschappelijke insteek die het bevat en verbindt haar verhaal met zijn eigen natuurwetenschappelijke associaties, van DNA tot de Relativiteitstheorie.
- Anjet Daanje, Het Lied van Ooievaar en Dromedaris (Uitgeverij Passage 2022), 656 blz.
Michel Tournier: een portret in vriendschappen
door Marjolein Corjanus
Michel Tournier is een bekend en veel vertaald schrijver, maar hij hechtte ook waarde aan een bepaalde discretie. Honderd jaar na Tourniers geboorte, schetst Marjolein Corjanus zijn portret door zes vriendschappen en zijn pastorie te beschrijven. Op deze manier probeert ze grip te krijgen op de eigenzinnige man.
- Michel Tournier en Arlette Bouloumié (red.), Lettres parlées à son ami allemand Hellmut Waller (1967-1998) (Gallimard 2015), 253 blz.
- Michel Tournier, Romans. Suivi de Le Vent Paraclet (Gallimard 2017), 1824 blz.
- Michel Tournier en Arlette Bouloumié (red.), L’invention de l’écrivain par lui-même. Lettres écrites à Hellmut Waller, 1962-2012 (Gallimard 2024), 224 blz.
- Michel Tournier, Les fausses fenêtres (Gallimard 2024), 168 blz.
- Claude Lanzmann, Le lièvre de Patagonie (Gallimard 2009), 557 blz.
Rentrée littéraire d’hiver/printemps 2025
door Marjolein Corjanus & Manet van Montfrans
Welke boeken verschenen de afgelopen maanden in Frankrijk, wat houdt Franse lezers bezig, en op welke auteurs en debutanten hebben literaire jury’s en (Nederlandse) uitgevers hun ogen gericht? Marjolein Corjanus en Manet van Montfrans leiden de lezers langs de nieuwe oogst uit Frankrijk, met daarin aandacht voor de bandes dessinées van Valerie Portheret en Aimee de Jongh, een roman als een proefschrift, en een koekje van eigen deeg voor Annie Ernaux, de koningin van de autofictie.
- Christine Angot, La nuit sur commande (Stock 2025), 180 blz.
- Lola Lafon, Il n'a jamais été trop tard (Stock 2025), 240 blz.
- Blandine Rinkel, La faille (Stock 2025), 240 blz.
- Olivier Rolin, Vers les îles éparses (Verdier 2025), 96 blz.
- Eric Neuhoff, Pentothal (Albin Michel 2025), 224 blz.
- Constantin Alexandrakis, L'hospitalité au démon (Gallimard 2025), 240 blz.
- Vanessa Springora, Patronyme (Grasset 2025), 368 blz.
- Clothilde Salelles, Nos insomnies (Gallimard 2025), 256 blz.
- Adèle Yon, Mon vrai nom est Elisabeth (Éditions du sous-sol 2025), 400 blz.
- Stéphane Audeguy, L'Avenir (Seuil 2025), 272 blz.
- David Foenkinos, Tout le monde aime Clara (Gallimard 2025), 208 blz.
- Jean Villemin, Le pays des herbes debout (Le Dilettante 2025), 160 blz.
- Valerie Portheret, Vous n'aurez pas les enfants (Glénat 2025), 152 blz.
- Philippe Vilain, Mauvais élève (Robert Laffont 2025), 240 blz.
Toen & Nu
erfgoed
Franse Holocaustliteratuur en ʻle mal dʼarchiveʼ
door Annelies Schulte Nordholt
In Faire trace. Les écritures de la Shoah en in Enquêter sur la Shoah aujourd’hui bestudeert Maxime Decout tachtig jaar aan literaire werken over de Holocaust. Annelies Schulte Nordholt geeft een overzicht van de verschillende manieren waarop schrijvers zich tot de Holocaust verhouden en hoezeer dit beïnvloed wordt door een verlangen naar gegevens die uitgewist zijn.
- Maxime Decout, Faire trace. Les écritures de la Shoah (Corti 2023), 248 blz.
- Maxime Decout & Yona Hanhart-Marmor (red.), Enquêter sur la Shoah aujourd’hui (Europe. Revue littéraire mensuelle nr. 1125-1126, januari-februari 2023), .
