2018#5 (oktober / november)

Politiek & Maatschappij

liberalisme

Van Nieuw Babylon tot nieuwrechts in ‘non-ideologisch’ Nederland

door Jouke Huijzer

Hoewel de Nederlandse partijpolitiek soms een storm in een glas water lijkt, had het Binnenhof met Pim Fortuyn een Europese primeur: het geheel nieuwe rechtsconservatieve gedachtegoed dat hij in introduceerde is inmiddels naar menig parlementsgebouw uitgewaaierd. Jouke Huijzer bespreekt Merijn Oudenampsens onderzoek naar de herkomst van deze 'nieuwrechtse' ideologie en zoekt naar tekenen die wijzen op een vergelijkbare ideologische verschuiving aan de linkerzijde van het politieke spectrum.
politiek

Herziening van l’Hexagone

door Marjolijn Voogel

In Frankrijk verschijnt het ene boek na het andere waarin de neergang van 's lands culturele grandeur betreurd wordt. Die grandeur vervulde lang een voorbeeldfunctie voor Nederland – ondanks een voortdurend wederzijds onbegrip tussen beide landen. Marjolijn Voogel bespreekt een aantal recente boektitels die deze spagaat belichamen: hoe kunnen we hedendaagse sociaal-economische, culturele, literaire en politieke veranderingen in Frankrijk begrijpen en wat kan Nederland daarvan leren?
cultuurkritiek

Post-truth en terrorisme: schaduwzijden van de Verlichting?

door Jozef Waanders

Twee kwaden, typerend voor deze tijd: terrorisme en feitenvrijheid. Beide druisen in tegen minstens een deel van de verworvenheden van de Verlichting: het primaat van de rede en de op feiten gerichte waardering van het zelf-denken. De denkers Susan Neiman en Bettina Stangneth pleiten ter bestrijding van deze kwaden op verschillende manieren voor een herwaardering van deze Verlichtingswaarden. Jozef Waanders stelt vast dat van beide redeneringen er maar één de Verlichting weerbaar kan maken: degene die erkent dat zij óók die kwaden heeft voortgebracht.

Wetenschap & Wij

klimaat

Onweerstaanbare, duistere gedachten

door Lisa Doeland

Timothy Morton ziet zichzelf meer als een verkoper van ideeën dan als filosoof. ‘I do ads,’ vertrouwt hij me toe terwijl we in de trein van Amsterdam naar Nijmegen zitten. Toch zal hij zich niet gemakkelijk voelen bij de keuze van zijn Nederlandse uitgever om ‘filosoof-profeet van het antropoceen’ – zoals The Guardian hem in juli 2017 beschreef – op het omslag te zetten. Het plaatst hem (ongetwijfeld onbedoeld) in het rijtje van vaderlijke denkers als Jordan Peterson en Yuval Noah Harari, die ons met leefregels en lessen houvast bieden in verwarrende tijden. En laat Morton er nou juist op uit zijn dergelijke controlemechanismen te problematiseren.
taal

Over academisch Engels: schetsen van de wetenschappelijke werkvloer

door Christien Franken

Verloedering alom: volgens tegenstanders zorgt verengelsing van het hoger onderwijs er niet alleen voor dat men massaal publiceert in steenkolenengels, ook gaat de kwaliteit van onderwijs erdoor achteruit, worden emanciperende groepen achtergesteld en verarmen andere talen. Voorstanders wijzen weer op de voordelen van internationalisering. Christien Franken, zelfstandig docent English for Academic Purposes, belicht een aantal aannames onder het debat over de verengelsing van het hoger onderwijs, en verdedigt bouwend op haar ervaringen en met Joan Turners On Writtenness: The Cultural Politics of Academic Writing in de hand, een nieuwe positie.
ecologie

De maakbare stad: de stadsecologie is volwassen geworden

door Jelle Reumer

Waar de stadsecologie aanvankelijk vooral beschrijvend van aard was, is het vakgebied nu volwassen geworden; van interessegebied naar zelfstandige subdiscipline van de biologie. Jelle Reumer bespreekt drie onlangs verschenen boeken over evolutionaire en toegepaste stadsecologie die laten zien hoe deze wetenschappelijke volwassenheid eruitziet en wat voor opmerkelijk contra-intuïtieve inzichten zij oplevert.
natuurkunde

Gedachten over tijd

door Sam Rijken

Sinds Aristoteles heeft het begrip ‘tijd’ meerdere transformaties doorgemaakt, en zelfs nu nog puzzelen natuurkundigen op wat zowel de meest ongrijpbare als vanzelfsprekende constante in ons bestaan is. De Italiaanse theoretisch fysicus Carlo Rovelli zet in zijn nieuwste werk, Het mysterie van de tijd, uiteen hoe we tijd moeten ontleden om twee uitersten, de quantummechanica en relativiteitstheorie, te verenigen tot een theory of everything. Maar hoe poëtisch en inspirerend Rovelli’s betoog ook is, Sam Rijken zet de nodige vraagtekens bij zijn presentatie van de eigenschappen van tijd, en hoe die volgens hem plaats krijgen in een kandidaat voor zo’n allesomvattende theorie, de lusquantumzwaartekracht. 

Toen & Nu

briefwisseling

Geerten Waling aan Rob Hartmans, 8 november 2018 (brief #16)

door Geerten Waling

Geerten Waling en Rob Hartmans schrijven elkaar over Marcel ten Hoovens De ontmanteling van de democratie en Gijs van Oenens Overspannen democratie. De democratie staat overal onder druk. Hoe is het nu met de Nederlandse gesteld? Misschien wel helemaal niet zo slecht als Nieuwrechts ons wil doen geloven. Het beeld kantelt als we onze verwachtingen van het democratisch proces en onze participatie daarin wat bijstellen. Geerten Waling: 'En dan hebben we nog niet eens een bindend referendum – iets wat ik doorgaans betreur, maar waarbij ik met dit boek in de hand toch enkele vraagtekens begin te stellen.'
briefwisseling

Rob Hartmans aan Geerten Waling, 8 november 2018 (brief #17)

door Rob Hartmans

Geerten Waling en Rob Hartmans schrijven elkaar over Marcel ten Hoovens De ontmanteling van de democratie en Gijs van Oenens Overspannen democratie. De democratie staat overal onder druk. Hoe is het nu met de Nederlandse gesteld? Misschien wel helemaal niet zo slecht als Nieuwrechts ons wil doen geloven. Het beeld kantelt als we onze verwachtingen van het democratisch proces en onze participatie daarin wat bijstellen. Geerten Waling: 'En dan hebben we nog niet eens een bindend referendum – iets wat ik doorgaans betreur, maar waarbij ik met dit boek in de hand toch enkele vraagtekens begin te stellen.'
geschiedenis

De ETA was overal

door Matthijs Eijgelshoven

Een jaar nadat de ETA afstand deed van haar laatste wapens, verscheen Fernando Aramburu's roman Vaderland. Hierin blikt Aramburu terug op de periode 1959 - 2018, om het conflict dat Baskenland heeft verscheurd inzichtelijk te maken en de balans op te maken van bijna zestig jaar ETA. Samen met twee andere boeken, Operation Ogro: The Execution of Admiral Luis Carrero Blanco van Julien Agirre, een persoonlijk relaas, en Basque Violence: Metaphor en Sacrament van Joseba Zulaika, een etnografische studie, werpt Matthijs Eijgelshoven van verschillende kanten licht op de ETA, de impact van het geweld op de Baskische samenleving en hoe de literatuur die het beste zou kunnen verbeelden.
geschiedenis geschiedenis

Tijd van monsters en midlifecrises

door Eva Peek

Kan je weten waar in de geschiedenis je je bevindt? Achteraf lijkt het altijd zo duidelijk. Maak een studie van het fin de siècle en je ziet een maatschappij die zwanger is van haar eigen ondergang. Werp nu een blik op de jaren twintig in Europa en je voelt aan je water dat het niet de goede kant opgaat met de democratie in Weimar. Maar waar staan wij? Als een historicus over zeventig jaar naar onze tijd kijkt, wat ziet ze dan?

Kunst & Literatuur

biografie

Kellendonk: moed en monomanie

door Kim Schoof

Bijna dertig jaar na zijn dood is er nu een biografie van schrijver Frans Kellendonk, gelauwerd om zowel zijn extravagante stijl als zijn ongebreideld maatschappijkritische fictie. Biograaf Jaap Goedegebuure laat zien dat hij ook nog eens een autobiografisch schrijver was. Kim Schoof en Lodewijk Verduin gaan na waar Goedegebuures tracering van biografische gegevens in het literaire werk van Kellendonk bijdraagt aan een representatief beeld van de schrijver, en waar zijn methode tekortschiet. Door Kim Schoof & Lodewijk Verduin.
poëzie

Ik ben van een nieuwe collectie: drie sterke bundels van ‘zwarte’ dichters

door Piet Gerbrandy

Dat de Nederlandstalige poëzie wordt gedomineerd door witte mannen van wie de meeste dood zijn, is een open deur. Tegelijk is poëzie bij uitstek een plaats waar maatschappelijk engagement en een ervaring van 'anders-zijn' tot uiting kunnen komen. Piet Gerbrandy neemt drie jonge dichters onder de loep, die elk op een eigen manier iets als een Nederlandse poëtische identiteit op het spel zetten.
essays

Shakespeare, Bredero, Rembrandt: het theater van de hartstochten in de zeventiende eeuw

door René van Stipriaan

Zonder veel overdrijving kun je de zestiende en zeventiende eeuw het tijdperk van de zintuigen noemen. Toch werd de werking van de waarneming en het oordeelsvermogen in deze tijd als een groot probleem ervaren. Daarin hadden literatuur en schilderkunst een sleutelrol. Aan de hand van Shakespeare, Bredero en Rembrandt zet René van Stipriaan in zijn Gouden Eeuw-lezing uiteen hoe hartstochten in staat zijn om een gezond brein te corrumperen, en de zintuigen als een vervormend brandglas te laten werken.
Advertentie
DNBG_Lefort