2021#1 (februari / maart)

Politiek & Maatschappij

democratie

De betekenis van Mark Rutte

Kritiek op zijn beleid heeft zelden repercussies voor de positie van Mark Rutte zelf. Dat blijkt andermaal na het geregisseerde aftreden van Rutte III, nu de demissionair premier met overweldigende dominantie in de peilingen alweer in de startblokken staat voor Rutte IV, schrijft Jouke Huijzer. Of zal de aanzwellende kritiek op de Rutte-doctrine van bestuurlijke verhulling, in belangrijke mate verantwoordelijk voor het voortduren en de escalatie van de toeslagenaffaire, zijn achilleshiel blijken?

Petra de Koning, Mark Rutte (Brooklyn 2020), 220 blz.
Alain Badiou, The Meaning of Sarkozy (vert. David Fernbach) (Verso 2010), 128 blz.
Richard Seymour, The Meaning of David Cameron (Zer0 Books 2010), 107 blz.
Sheila Sitalsing, Mark: portret van een premier (Prometheus 2016), 166 blz.
Martijn van der Kooij & Dirk van Harten, Mark Rutte: alleen voor de politiek (Terra 2010), 125 blz.

dekolonisatie

De rollen omgedraaid: over de goede immigrant

door Edurne de Wilde

De 'goede' immigrant is de uitzondering die de regel bevestigt: doorgaans is die migrant namelijk 'slecht' tot het tegendeel bewezen is. In de gelijknamige essaybundels, nu ook in Nederlandse variant beschikbaar, maakt de lezer kennis met migrantenverhalen. De impliciete dialoog tussen de essays overstijgt daarbij het individuele verhaal, schrijft Edurne De Wilde.

Dipsaus, De goede immigrant (Pluim 2020), 199 blz.
Nikesh Shukla & Chimene Suleyman (red.), The Good Immigrant USA: 26 Writers Reflect on America (Little, Brown and Company 2019), 336 blz.
Nikesh Shukla (red.), The Good Immigrant (Unbound 2017), 272 blz.

economie

Het grootstkapitaal: vermogensongelijkheid in de VS en Nederland

door Johan Heilbron

‘De sterkste schouders betalen relatief minder belasting dan mensen met lage inkomens,’ meldt het CPB in maart 2022. We hebben in Nederland de neiging hoofdschuddend naar de groeiende vermogensongelijkheid in de VS te kijken, en bewonderend naar de innovatieve Amerikaanse miljardairs. Maar bestudering van de superrijken wijst uit dat de innovatoren ver in de minderheid zijn én dat de Nederlandse vermogensberg relatief gezien vrijwel precies even breed, puntig en hoog is. Ons nivellerende, progressieve belastingstelsel bestaat allang niet meer, met dank aan onze belasting(ontduidkings)industrie, een gecompromiteerde economische wetenschap en een boxenstelsel dat vooral de rijken beoogt te belonen, betoogt Johan Heilbron.

Emmanuel Saez & Gabriel Zucman, The Triumph of Injustice: How the Rich Dodge Taxes and How to Make Them Pay (W.W. Norton 2019), 284 blz.
Gabriel Zucman, Belastingparadijzen (vert. Jeanne Holierhoek) (Boom 2015), 150 blz.
Nico Wilterdink, Vermogensongelijkheid in Nederland: ontwikkelingen sinds 1850 (Van Gennep 2015), 463 blz.
Thomas Philippon, The Great Reversal: How America Gave Up On Free Markets (Harvard University Press 2019), 360 blz.
Aaron Glanz, Homewreckers (Custom House 2019), 432 blz.

cultuurkritiek

Het punt is om de wereld te veranderen

door Debby Esmeé de Vlugt

De Guyaanse Andaiye begreep als geen ander de meervoudigheid en complexiteit van sociale problemen. Als voorvechtster van ieders mensenrechten, verdient ze meer internationale erkenning, schrijft Debby Esmeé de Vlugt. Haar nagelaten essays tonen de mens achter de activist, die altijd naar de verbinding zocht.

Andaiye, The Point is to Change the World: Selected Writings of Andaiye (Pluto Press 2020), 266 blz.

Kunst & Literatuur

poëzie

Lopen en dichten

door Piet Gerbrandy

De liefde voor het landschap is wat de poëzie van Hölderlin en Wordsworth verbindt. Waar de eerste juist de grenzen van de taal opzoekt, schept Wordsworth juist een poëtisch idioom dat dicht bij de spreektaal ligt. Ook vandaag de dag is het lezen van deze achttiende-eeuwse dichters nog zeer aan te bevelen, beschrijft Piet Gerbrandy.

William Wordworth, Prelude (vert. Jan Kuijper) (Athenaeum-Polak & Van Gennep 2020), 280 blz.
Jonathan Bate, Radical Wordsworth: The Poet Who Changed The World (Yale University Press 2020), 608 blz.
Rüdiger Safranski, Hölderlin: biografie van een mysterieuze dichter (vert. W. Hansen) (Atlas Contact 2020), 314 blz.

roman

‘Het is anders’: kanker en de macht van een verhaal

door Maaike Hommes

Kanker is een ziekte met weinig spektakel — het is daarom jammer de ziekte en de verhalen erover te beoordelen op hun dramatisch potentieel. Een sterke nadruk op het zieke zelf in narratieve vorm laat weinig ruimte voor de chaos en destructiviteit die kanker met zich meebrengt, schrijft Maaike Hommes.

Pieter van den Blink, Het allerbeste (Prometheus 2020), 208 blz.
Lieke Marsman, De volgende scan duurt vijf minuten (Pluim 2018), 60 blz.
Patrick Anderson, Autobiography of a Disease (Routledge 2017), 230 blz.
Anne Boyer, The Undying: A Meditation on Modern Illness (Allen Lane 2019), 320 blz.

schrijvers over schrijvers

Onrust als politieke actor: over Sonja Prins

door Aafke Romeijn

In Sonja Prins' poëzie sluipt het moederschap rond op kousenvoeten — het toont een openheid, breekbaarheid en vrouwelijkheid die Aafke Romeijn mist wanneer ze de zoveelste dichtbundel van een man openslaat. Vrouwen hoeven niet op de voorgrond te treden om een verschil te maken, leert de poëzie van Prins. Ze kan evengoed achtergrondruis creëren die het mannenbolwerk ondermijnt.

Sonja Prins, Weegschaal der aarde (Papieren Tijger 2016), 450 blz.

roman

Dromen uit de noordelijke woestijn

door Pieter Kranenborg

Droomfictie staat voor een uitdaging — een uitdaging die Bae Suah in Untold Night and Day met bravoure aangaat. Dat doet ze sterk, schrijft Pieter Kranenborg: de vervreemding in het verhaal vindt zijn plaats in het hoofd van de lezer. Daarbij nodigt Suah steeds de verklarende ratio uit, deze onderwijl op afstand houdend.

Bae Suah, Untold Night and Day (vert. Deborah Smit) (Jonathan Cape 2020), 156 blz.

biografie

Een aanstekelijk ballet: de Engelstalige topografische groepsbiografie

door Christien Franken

De topografische groepsbiografie lijkt het begin van een spannend nieuw genre niet-traditionele biografieën, maar werkt zo'n netwerkperspectief? Christien Franken las vijf groepsbiografieën waarin een plaats, gebouw of instelling bepalend is voor de groepssamenhang. Het resultaat: niet-lineaire verhalen, die zich niet louter beperken tot een geschiedenis van wieg tot graf.

Mary Gabriel, Ninth Street Women: Five Painters and the Movement That Changed Modern Art (Little, Brown and Company 2019), 944 blz.
Caroline Maclean, Circles and Squares: The Lives and Art of the Hampstead Modernists (Bloomsbury 2020), 320 blz.
Margot Lee Shetterly, Hidden Figures (vert. Jan Smit) (HarperCollins 2017), 384 blz.
Francesca Wade, Square Haunting: Five Writers in London between the Wars (Faber & Faber 2020), 432 blz.
Maggie Doherty, The Equivalents: A Story of Art, Female Friendship, and Liberation in the 1960s (Knopf 2020), 400 blz.

muziek

Van luchttrilling tot koude rilling

door Geerdt Magiels

Voor wie het wil horen, zit er in alle geluiden muziek. De emoties die daarmee gepaard gaan worden niet verklankt door de muziek, maar genereert de luisteraar zelf. Toch is muziek bij uitstek een gedeelde ervaring. Hoe kan dat, en hoe werkt muziek? Geerdt Magiels over klank, geluid en muziek — in het vogelrijk, en het luisterend oor van de mens.

Len Howard, Vogels als huisgenoten (vert. Gr. Groose-Roolfs) (Cossee 2020), 300 blz.
Daniel Levitin, Ons muzikale brein: de wetenschap van een menselijke obsessie (vert. Robert Vernooy) (Atlas Contact 2013), 320 blz.
David Rothenberg, Nightingales in Berlin: Searching for the Perfect Sound (The University of Chicago Press 2019), 184 blz.
Cathy Lane & Angus Carlyle, In The Field: The Art Of Field Recording (Uniformbooks 2011), 240 blz.
Kyle Gann, No Such Thing as Silence: John Cage's 4'33 (Yale University Press 2011), 272 blz.

roman

Een galmend verleden

door Emma Lesuis

Met De Smeekbede geeft Lianne Damen erkenning aan de doortastendheid van tot slaaf gemaakten en krijgt protagonist Déde de stem die ze verdient, schrijft Emma Lesuis. Maar ook de auteur van deze roman staat niet los van de historische context — wordt Dédés identiteit niet opnieuw afgepakt door een witte Nederlander?

Lianne Damen, De smeekbede (Orlando 2020), 336 blz.

poëzie

Layli & Majnun: een ei met twee dooiers

door Michiel Leezenberg

Het klassiek-Perzische epische gedicht Layli & Majnun werd het voorbeeld voor talloze Perzische en Europese romantische dichters. De recente hertaling van Dick Davis staat op rijm én leest vlot weg, schrijft Michiel Leezenberg. Het is een vertaling die knap recht doet aan Nizami’s rijke, doorleefde taalgebruik.

Nizami Ganjavi, Layli & Majnum (vert. Dick Davis) (Penguin 2021), 320 blz.

Wetenschap & Wij

filosofie

Een eigenaardige mix van onkunde en geleerdheid

door Pouwel Slurink

Leven wordt gekenmerkt door membranen, je eigenheid wordt bepaald door al het andere buiten de deur te houden. Dat is althans het standpunt van Th. C.W. Oudemans in Moeder Natuur. Maar vormen membranen eigenlijk wel de essentie van het leven? Pouwel Slurink betoogt dat Oudemans biologie onvolledig is: hij gebruikt de wetenschap vooral om zijn eigen ideeën te staven.

Th. C.W. Oudemans, Moeder Natuur: de plaats van de mens in de kosmos (Ten Have 2020), 352 blz.

paleontologie

Valkuilen van de paleoantropologie

door Jelle Reumer

Als er nieuwe fossielen van een mensachtige worden gevonden, is dat vaak groot nieuws. Maar worden er aan zo’n vondst niet te grote conclusies verbonden? vraagt bioloog Jelle Reumer zich af.

Madeleine Böhme, Rüdiger Braun & Florian Breier, Hoe we mensen werden: een geheel nieuwe kijk op de oorsprong van de mensheid (Het Spectrum 2020), 268 blz.

Toen & Nu

religie

Van wensdenken naar waarheid, en weer terug: het gospel van Jezus’ vrouw

door Lieke Wijnia

In Veritas speurt de lezer mee naar de herkomst en echtheid van het beruchte papyrusfragment 'the Gospel of Jezus'. Het levert een interessante blik achter de schermen van zowel het academische als het journalistieke bedrijf, schrijft Lieke Wijnia. Daarbij maakt auteur en onderzoeksjournalist Ariel Sabar zelf ook vieze handen, al zijn claims ten spijt.

Ariel Sabar, Veritas: A Harvard Professor, a Con Man and the Gospel of Jesus's Wife (Doubleday 2020), 416 blz.

geschiedenis

Coming-aut: een geschiedenis van de autisme-emancipatie

door Niels Springveld

Men spreekt doorgaans over autisten, maar zelden met. De aannames over wat autisme is en wat ‘de autist’ wel of niet kan zijn niet alleen dehumaniserend, maar ook gevaarlijk, ziet Niels Springveld. Maar hoe organiseer je je als je sociale interactie niet vanzelfsprekend vindt en moeite hebt om alledaagse informatie en prikkels te verwerken?

Steven K. Kapp (red.), Autistic Community and the Neurodiversity Movement: Stories from the Frontline (Palgrave Macmillan 2019), 330 blz.
Judy Singer, Neurodiversity: The Birth of an Idea (In eigen beheer 2017), 82 blz.
Julia Bascom (red.), Loud Hands: Autistic People, Speaking (The Autistic Press 2012), 408 blz.
Melanie Yergeau, Authoring Autism: On Rhetoric and Neurological Queerness (Duke University Press 2018), 302 blz.
Peter Vermeulen, Autisme is niet blauw, smurfen wel: politiek incorrecte verhalen over autisme (Pelckmans 2017), 144 blz.

dekolonisatie

De persistentie van afhankelijkheden

door Peter Meel

Op de dag af vijfenveertig jaar na de Surinaamse onafhankelijkheid is de relatie tussen Nederland en de voormalige kolonie nog altijd verkrampt. Die onafhankelijkheid kan gezien worden als gebiedende wijs der tijd, in het licht van de dekolonisatiegolf destijds. Maar de erfenis van Anton de Kom en oud-minister Jan Pronk is nog onverminderd actueel, aldus Peter Meel.