2021#5 (oktober / november)

Politiek & Maatschappij

Antisemitisme

Overal en nergens

door Arnon Grunberg

Bij het verschijnen van de eerste Nederlandse vertaling leest Arnon Grunberg Hannah Arendts Antisemitisme (1951). In plaats van ‘gebrek aan liefde voor het Joodse volk’ ziet hij vooral een principiële weigering om te stoppen met denken. Natuurlijk, Arendt roeit met haar persoonlijke, historische en analytische riemen – en dus met haar beperkingen. Maar voor Grunberg is ze vooral een denker die wordt gedreven door de ‘overtuiging dat de waarheid een zoektocht is die niet ophoudt, dat waarheid nooit iets kan worden wat je bezit’. Wie erin slaagt zo te denken, zet nogal wat op het spel.
publieke ruimte

Heroïne bij het haardvuur

door Gemma Blok

We leven in een tijdperk waarin het kapitalisme het verslavingspotentieel van consumenten genadeloos uitbuit. Games, suiker, porno, gokken en drugs dragen hun steentje bij. Maar ligt het probleem in het geval van drugs bij de verslavende middelen of bij het beleid ertegen? Gemma Blok bespreekt Carl L. Hart en David T. Courtwrights beschouwingen op de 'Age of Addiction' en hun oproep zowel schadelijk drugsgebruik als het schadelijke anti-drugsbeleid te hervormen.
economie

De beloften van de geldpers: van oude inzichten en nieuwe verwarring

door Irene van Staveren

Of we het nu ‘quantitative easing’ noemen of ‘de geldpers aanzetten’, het staat vast dat banken door de aanhoudende Amerikaanse en Europese opkoopprogramma’s zwemmen in gratis geld, met verstrekkende gevolgen voor economie en overheidsbeleid. Maar over wat die gevolgen precies zijn en welk beleid dan passend is, verschillen de meningen nogal – onder economen en beleidsmakers. Irene van Staveren bespreekt de grootste steen in de vijver: Stephanie Keltons pleidooi voor een monetaire paradigmawisseling.
Antisemitisme

Joodse emancipatie à la Arendt

door Marieke Borren

Bij het verschijnen van de eerste Nederlandse vertaling van Hannah Arendts Antisemitisme (1951) ziet Marieke Borren de denker al haar vermogens inzetten om te begrijpen waarom uitgerekend de Joden het slachtoffer werden van de nationaalsocialistische vernietigingsmachine. Dat ze daarbij wil laten zien dat zij niet louter slachtoffer waren, is volgens Borren het beste te beschouwen als een logische consequentie van haar toewijding aan de politieke emancipatie – in plaats van de sociale assimilatie – van deze groep.
Antisemitisme

De aard van het beestje

door Hans Ulrich Jessurun d’Oliveira

Bij het verschijnen van de eerste Nederlandse vertaling van Hannah Arendts Antisemitisme (1951) vraagt Hans Ulrich Jessurun d'Oliveira zich vooral af of Arendts hoofdthese – dat de Joden het slachtoffer waren van een conflict tussen het negentiende-eeuwse hoogtepunt van de natiestaat enerzijds en de toekenning van het staatsburgerschap aan de joden anderzijds – de confrontatie met de Nederlandse casus wel overleeft. Het antwoord laat zich raden, en voorspelt weinig goeds voor haar analyse, al legt die de vinger wel op de zere plek.
geschiedenis

Wil de echte Cleveringa opstaan? De erfenis van 26 november 1940

door Maarten Asscher

De invloed van R.P. Cleveringa, bekend van zijn openlijke protest tegen de anti-Joodse maatregelen van de Duitse bezetter aan de Leidse universiteit, reikt verder dan de jaarlijkse Cleveringa-lezing aan de universiteit. Maarten Asscher kijkt opnieuw naar zijn nog altijd grote invloed op rechtsfilosofen en Nederlandse politici en gaat daarbij op zoek naar Cleveringa's eigen inspiratiebronnen.
Antisemitisme

Het begrip antisemitisme: definities en politisering

door Yolande Jansen

Bij het verschijnen van de eerste Nederlandse vertaling van Hannah Arendts Antisemitisme (1951) concludeert Yolande Jansen dat Arendts bijdrage vooral schuilt in het inzicht dat antisemitisme en de Holocaust in continuïteit met kolonialisme, imperialisme en racisme moeten worden begrepen. De les die wij daaruit nu kunnen trekken is vooral dat minderheden vragen om hun religieuze achtergronden in het publieke leven onzichtbaar te maken niet garandeert dat deze achtergronden van minder politiek belang worden – eerder het omgekeerde.

Wetenschap & Wij

pandemie

Pandemie in perspectief

door Jaap Goudsmit & Johan Heilbron

Ons perspectief op de coronapandemie wordt na anderhalf jaar nog altijd vrijwel volledig gedomineerd door dagkoersen en het laatste nieuws, en datzelfde geldt in belangrijke mate voor het overheidsbeleid. Maar als de geschiedenis van pandemieën en de volksgezondheid iets laat zien, is het wel dat hoe we met een pandemie omgaan uiteindelijk belangrijker is dan de pandemie zelf. Jaap Goudsmit en Johan Heilbron pleiten voor een breder beleid, met meer oog voor directe en indirecte gezondheidsrisico’s op de kortere en de langere termijn.
astronomie

De marsmannetjes, die zijn we zelf

door Joris van Casteren

Mars is weer eens hot. Terwijl space cowboys als Musk, Bezos en Branson commercieel ruimtereizen presenteren als eerste stap naar private kolonisatie van de rode planeet, maken wereldmachten plannen voor Marsmijnbouw. Joris van Casteren leest drie nieuwe boeken over onze obsessie met de weerbarstige planeet, en maant tot enige socratische bescheidenheid.
technologie gezondheid

Psychologie die ertoe doet

door Ruud Abma

Sociaalpsycholoog Rob Wentholt was er ten diepste van overtuigd dat de psychologie een fundamentele bijdrage heeft te leveren aan de voortgang (of minstens het behoud) van de menselijke beschaving. In Wentholts door Floris Cohen postuum bezorgde magnum opus leest Ruud Abma een pleidooi voor een menswetenschap die recht doet aan de geleefde realiteit. Wat verdwijnt uit beeld door het reductionisme in de psychologie en hoe beperkt dit ons inzicht in de menselijke natuur?

Kunst & Literatuur

oeuvre

Arbeidsongeschikt monnikenwerk: Mizees «Faxen aan Ger»

door Melle Maré

Voor Nicolien Mizee (1965) is ’de gedrevenheid tot werk’ misschien wel de enige niet-beschamende menselijke eigenschap. Opvallend, voor iemand die zo'n zelfverklaarde afkeer heeft van werk. Schrijver Melle Maré buigt zich over Nicolien Mizees Faxen aan Ger-reeks en de unieke, gedreven persoonlijkheid die eruit spreekt.
schrijvers over schrijvers

‘Mijn vader weet niet eens hoe oud ik ben.’

door Rashid Novaire

In 2006 debuteert Hassan Bahara met Een verhaal uit de stad Damsko. Een roman die volgens de schrijver moet zijn als ‘een baksteen die de lezer in het gezicht gesmeten wordt.’ Dat belooft lawaai, een doffe klap. Maar Rashid Novaire herinnert zich uit die dagen ook een roman waarin het langzaam stil werd. Een stilte die razernij ontketent.
biografie

Afrika zal zijn eigen toekomst schrijven: over Patrice Lumumba als icoon

door Grâce Ndjako

‘Patrice Lumumba wordt na zijn dood op 17 januari 1961 het symbool van wat had kunnen zijn, niet alleen in Congo maar ook in de rest van Afrika.’ Grâce Ndjako bespreekt Lumumba in the arts, over de iconografie van deze vader van de Congolese onafhankelijkheid, en onderzoekt de dekolonisatieprocessen die hij tot ver na zijn dood aanwakkerde.

Toen & Nu

geschiedenis

Quentin Skinner: een geschiedenis

door Rob Hartmans

Keer op keer wijst Quentin Skinner, bekend als historicus van de Cambridge School, ons op het belang van retorica en de historische en genealogische benadering van denkers als Machiavelli, Hobbes en Locke. Rob Hartmans bespreekt zijn invloedrijkste publicaties: ‘Wie minder rigide is en meer historisch besef heeft, treft in Skinners boeken een enorme rijkdom aan kennis en inzicht aan.’
kolonialisme

Snouck: de goede koloniaal?

door Marijn Kruk

Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936) geniet nog altijd de reputatie van Nederlands grootste arabist. Toch is het een omstreden reputatie; van een bevlogen wetenschapper die een broertje dood had aan het leven onder professoren, die niet maalde om schone handen, en wiens nieuwsgierigheid, overtuigingen en geldingsdrang hem niet alleen brachten tot in het donkere hart van het Nederlandse koloniale project – naast Van Heutsz in Atjeh –, maar ook tot pleiten voor dekolonisatie. Marijn Kruk leest de eerste echte biografie van Snouck en tracht de balans op te maken.
geschiedenis

Opmaat voor een catastrofe

door Hanneke van der Heijden

Met haar relaas van de lotgevallen van de Nederlandse inspecteur-generaal van Anatolië brengt Nadette de Visser ons vakkundig tot aan de politiek-bestuurlijke afgrond van de eerste Armeense deportaties. Maar overtuigt haar bredere opzet om de Turkse geschiedenis zo onbevangen mogelijk met het Turkse heden in verbinding te brengen, vraagt Hanneke van der Heijden zich af.
Advertentie
Princeton-university-press