2021#4 (augustus / september)

Toen & Nu

geschiedenis

Rationele grond: Nederland volgens Auke van der Woud

Het landschap bepaalt de levens van de mensen die erin wonen, maar juist in Nederland is het omgekeerde net zo waar. Deze wisselwerking, blijkt uit Auke van der Wouds inmiddels monumentale serie over het onderwerp, kunnen we zien als een gestage beweging richting rationalisering, ordening en efficiëntie. Of juist het omgekeerde? Een oeuvrebespreking door Ad Maas.

Auke van der Woud, Het landschap, de mensen: Nederland 1850-1940 (Prometheus 2020), 448 blz.
Auke van der Woud, De nieuwe mens: de culturele revolutie in Nederland rond 1900 (Prometheus/Bert Bakker 2015), 336 blz.
Auke van der Woud, Het lege land: de ruimtelijke ordening van Nederland 1798-1948 (Atlas Contact 1987), 688 blz.
Auke van der Woud, Een nieuwe wereld: het ontstaan van het moderne Nederland (Bert Bakker 2006), 464 blz.
Auke van der Woud, Koninkrijk vol sloppen: achterbuurten en vuil in de negentiende eeuw (Bert Bakker 2010), 440 blz.

dekolonisatie

Kennisrepublieken, kennislandschappen

door Michiel Baud

Nicola Millers Republics of Knowledge laat zien hoe belangrijk transnationale wetenschappelijke kennis was voor de Latijns-Amerikaanse onafhankelijkheid. Michiel Baud leest en looft haar bespreking van deze ‘kennisrepublieken‘, maar vraagt zich af of het idee van een kennislandschap misschien niet passender is.

Nicola Miller, Republics of Knowledge: Nations of the Future in Latin America (Princeton University Press 2020), 304 blz.

dekolonisatie

Brieven uit Suriname: uitgefilterd

door Iwan Brave

25 jaar geleden besloot de Surinaams-Nederlandse journalist Iwan Brave Nederland te verruilen voor Suriname, uit onvrede over een minderhedendebat waarin vooral over minderheden gesproken werd, maar zelden met hen. In Brieven uit Suriname blikt hij terug op het Nederland van toen, en naar het Nederland van nu. Hoe staan we ervoor, vanuit De West bezien? Brieven uit Suriname, deel 2: uitgefilterd.

kolonialisme

Ambon, Banda en de VOC: koloniale geschiedenis in perspectief

door Michiel Baas

Eerdere studies die zich met de zogenaamde ‘Amboyna Massacre’ van 1623 bezighielden, waren veelal langs Britse of Nederlandse scheidslijnen verdeeld. Michiel Baas leest vier nieuwe en nuancerende publicaties over Ambon en de Banda-eilanden ten tijde van de Nederlands kolonisatie, die tot in de twintigste eeuw tot de nationale verbeelding bleven spreken.

Adam Clulow, Amboina, 1623: Fear and Conspiracy on the Edge of Empire (Columbia University Press 2019), 312 blz.
Alison Games, Inventing the English Massacre: Amboyna in History and Memory (Oxford University Press 2020), 312 blz.
Andrew Phillips & J.C. Sharman, Outsourcing Empire: How Company-States Made the Modern World (Princeton University Press 2020), 272 blz.
David Omrod & Gijs Rommelse, War, Trade and the State: Anglo-Dutch Conflict, 1652-89 (Boydell & Brewer 2020), 344 blz.

Politiek & Maatschappij

dekolonisatie

Meerstemmig mozaïek: onze (post)koloniale verhalen

door Jetske Brouwer

Jetske Brouwer leest het door Nancy Jouwe samengestelde Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis, dat nadrukkelijk voor een meervoudig perspectief kiest: ‘De artikelen in Gendered Empire vormen samen een sprekend mozaïek van het Nederlandse koloniale verleden en zijn doorwerking in onze eigen tijd.’

Nancy Jouwe e.a. (reds.), Gendered Empire: Intersectional Perspectives on Dutch Post/colonial Narratives (Verloren 2020), 232 blz.

technologie

Proefschriftbespreking: het digitale lijk

door Miriam Rasch

‘Beelden van doden of bijna-doden maken juist door hun extreme inhoud iets duidelijk over onze relatie tot zowel het internet als de dood.’ Miriam Rasch bespreekt het proefschrift van schrijver Nadia de Vries.

Nadia de Vries, Digital Corpses: Creation, Appropriation, and Reappropriation (Universiteit van Amsterdam 2020), 175 blz.

publieke ruimte

De kracht van xtc: verbieden, gedogen of legaliseren?

door Marian Husken

Hedendaags drugsgebruik is modegevoelig en laat zich niet sturen door beleid, laat staan door verboden of repressie. De twee recente boeken XTC: een biografie en Nederland drugsland zien de realiteit van xtc-gebruik en -beleid opnieuw onder ogen. Marian Husken leest de twee boeken en ontwaart waardevolle inzichten op de populaire partydrug en de ontwikkelingen van synthetische drugs in Nederland.

Philippus Zandstra, XTC: een biografie (Querido Fosfor 2020), 304 blz.
Pieter Tops, Nederland drugsland: de lokroep van het geld, de macht van criminelen, de noodzaak die te breken (en hoe dat dan te doen) (Balans 2020), 268 blz.

publieke ruimte

Het optimisme van Owen Hatherley

door Aimée Plukker

Brutalistische bouwwerken, doorgeslagen kapitalisme en de ultieme socialistische stad. De Britse architectuurcriticus en veelschrijver Owen Hatherley reist al jaren het Europese continent af om politieke ruimtes in al hun verscheidenheid vast te leggen en duiden. Aimée Plukker leest zijn snel groeiende oeuvre.

Owen Hatherley, A Guide to the New Ruins of Great Britain (Verso 2010), 400 blz.
Owen Hatherley, The Adventures of Owen Hatherley in the Post-Soviet Space (Repeater Books 2018), 600 blz.
Owen Hatherley, A New Kind of Bleak: Journeys through Urban Britain (Verso 2012), 288 blz.
Owen Hatherley, The Chaplin Machine: Slapstick, Fordism and the Communist Avant-Garde (Pluto Press 2016), 200 blz.
Owen Hatherley, Clean Living in Difficult Circumstances: Finding a Home in the Ruins of Modernism (Verso 2021), 336 blz.
Owen Hatherley, Landscapes of Communism: A History Through Buildings (Penguin 2016), 624 blz.
Owen Hatherley, Militant Modernism (Zer0 Books 2009), 160 blz.
Owen Hatherley, The Ministry of Nostalgia: Consuming Austerity (Verso 2017), 224 blz.
Owen Hatherley, Red Metropolis: Socialism and the Government of London (Repeater Books 2020), 226 blz.
Owen Hatherley, Trans-Europe Express: Tours of a Lost-Continent (Penguin 2019), 448 blz.
Owen Hatherley, Uncommon (Zer0 Books 2011), 135 blz.

Wetenschap & Wij

filosofie

Reclame voor de filosofie: Alain Badiou over Alain Badiou

door Roelof ten Napel

'Noem mij een filosoof die wel een eerlijk zelfbeeld presenteert.' Schrijver Roelof ten Napel geeft een beknopte lezing van een al even kernachtige introductie tot het werk van Alain Badiou, geschreven door de 84-jarige filosoof zelf.

Alain Badiou, Alain Badiou door Alain Badiou: ode aan de filosofie (vert. Peter Cockelbergh & Bas Matthynssens) (Parrèsia 2021), 112 blz.

biologie

Orde in de chaos: over de vraag wat leven is

door Renée van Amerongen

Wat is leven eigenlijk? Eeuwenlange filosofische discussies terzijde, kan een mens redelijk goed inschatten of er iets levends of niet-levends voor z'n neus staat. Het wordt pas echt moeilijk als het gaat om microscopische eencelligen, maar daarvoor kunnen we nu gelukkig te rade gaan bij de boeken van Nurse, Davies, Zimmer en Zernicka-Goetz, betoogt Renée van Amerongen.

Carl Zimmer, Life’s Edge: The Search for What It Means to Be Alive (Dutton 2021), 368 blz.
Paul Nurse, What is Life? Understand Biology in Five Steps (David Fickling Books 2020), 224 blz.
Paul Davies, The Demon in the Machine: How Hidden Webs of Information Are Solving the Mystery of Life (Allen Lane 2019), 272 blz.
Magdalena Zernicka-Goetz & Roger Highfield, The Dance of Life: The New Science of How a Single Cell Becomes a Human Being (Basic Books 2020), 304 blz.

gezondheid

Strijden tegen stigma

door Irene Geerts

Mensen met psychische problemen zijn daarmee dubbel belast: niet alleen lijden zij onder hun aandoeningen, ze krijgen ook al eeuwenlang te maken met verschillende vormen van maatschappelijk stigma. Onderzoeker Irene Geerts houdt twee recente pleidooien tegen die stigmatisering tegen het licht van de recente geschiedenis.

Anita Hubner, Vertel ik het wel of vertel ik het niet? Omgaan met het stigma op psychische aandoeningen (Boom 2021), 176 blz.
Karlijn Roex, In verwarde staat: kritiek op een politiek van normaliteit (Lontano 2019), 304 blz.

wetenschapsbedrijf

Wat wetenschap (niet) waar maakt

door Wytske Versteeg

Is wetenschap tegenwoordig een cumulatieve ‘kennismachine’? Al zolang er wetenschappers bestaan onderhouden zij complexe en historisch veranderlijke relaties met de samenlevingen waar zij deel van uitmaken. In een vogelvlucht langs recente titels en verschillende disciplines laat Wytske Versteeg zien dat het uitmaakt welke taal we gebruiken voor het beschrijven van wetenschappelijke activiteit, en dat een heldere opvatting van wat wetenschap vermag essentieel is voor een gezonde democratische orde.

Michael Strevens, The Knowledge Machine: How Irrationality Created Modern Science (W.W. Norton 2020), 368 blz.
Ian Blatchford & Tilly Blyth, The Art of Innovation: from Enlightenment to Dark Matter (Bantam Press 2019), 320 blz.
Hans Mulder, De ontdekking van de natuur (Terra 2021), 256 blz.
César Aira, Een episode uit het leven van een landschapsschilder (vert. Adri Boon en Luc de Rooy) (Uitgeverij Koppernik 2020), 104 blz.

Kunst & Literatuur

oeuvre

Oscar Wilde: het schrijverschap als oeuvre

door Maarten Asscher

Wat is het toch met de alsmaar groeiende reputatie van Oscar Wilde? De schrijver was zijn tijd ver vooruit: het type bevrijdende en tegelijk existentiële zelfrealisatie dat zijn handelsmerk was, zou pas na de Tweede Wereldoorlog weer in de Europese literatuur optreden.

Nicholas Frankel, The Invention of Oscar Wilde (Reaktion Books 2021), 288 blz.
Matthew Sturgis, Oscar: A Life (Head of Zeus 2018), 916 blz.
Matthew Sturgis, Wildeana: A Compendium of Previously Ungathered Anecdotes, Epigrams, Asides and Accounts (Quercus Publishing 2020), 256 blz.

muziek

Het prisma Wagner

door Hidde Slotboom

In Wagnerism: Arts and Politics in the Shadow of Music laat Alex Ross zien dat bewonderaars van Richard Wagners muziek heus niet alleen in nazi-Duitsland te vinden waren, maar dat elk land wel zijn eigen Wagner had. Wagners muziek en persona zijn daarmee een prisma van de moderniteit in al haar dubbelzinnigheid. Hoe, waarschuwt Hidde Slotboom, de kunsten zowel kunnen verrijken als verblinden.

Alex Ross, Wagnerism: Art and Politics in the Shadow of Music (Fourth Estate 2020), 769 blz.

poëzie

Het lichten van den creatieven geest

door Piet Gerbrandy

Piet Gerbrandy herleest Hendrik Marsmans recent heruitgegeven oeuvre. Hoewel het weerzien met deze overspannen dichter geen onverdeeld genoegen is, blijkt de door H.T.M. van Vliet samengestelde bundel er een waar elke dichter jaloers op kan zijn.

H. Marsman, Ik die bij sterren sliep: verzamelde verzen 1916-1940 (red. H.T.M. van Vliet) (Van Oorschot 2020), 640 blz.

oeuvre

Olga Tokarczuk en het ‘wordende organisme’ van de werkelijkheid

door Arent van Nieukerken

Aan de hand van drie romans zet polonist Arent van Nieukerken uiteen hoe het werk van Olga Tokarczuk bezien moet worden binnen de Poolse traditie, en schetst daarmee haar complexiteit. Tokarczuks werk is niet de eenduidige afwijzing van de nationale mythes die haar critici ervan maken, maar een poging die tot iets nieuws samen te smeden.

Olga Tokarczuk, De Jacobsboeken (De Geus 2019), 920 blz.
Olga Tokarczuk, Oer en andere tijden (2021#4 1998), 240 blz.
Olga Tokarczuk, De rustelozen (De Geus 2011), 338 blz.

schrijvers over schrijvers

Qu’est-ce qu’un auteur?

door Mira Feticu

Voor de reeks 'Schrijvers over schrijvers' herleest Mira Feticu de hilarische novelle Deserteren van Annelies Verbeke die zich over de literatuurwetenschap buigt. Net als Verbeke ziet ze dat de Auteur niet dood is, hij deserteert hooguit af en toe.