2020#4 (augustus / september)

Wetenschap & Wij

pandemie

Curve en catharsis: statistiek als nieuw nationalisme

door Jan Frans van Dijkhuizen, Marieke Hendriksen, Inger Leemans, Geertje Mak en Joris Oddens

Onder druk van het coronavirus ontstaat in Nederland een nieuw soort nationalisme: de statistische gevoelsgemeenschap. We herkennen onszelf in curves, statistieken en grafieken. Jan Frans van Dijkhuizen, Marieke Hendriksen, Inger Leemans, Geertje Mak en Joris Oddens van Onderzoeksgroep NL-Lab laten hiervan de geschiedenis zien, en de onvoorziene, onwelkome gevolgen (met medewerking van Ineke van Gelder, Manon Parry en Melvin Wevers).
technologie

Waar een klein land klein in kan zijn

door Frans W. Saris

Na de steen-, brons- en ijzertijd beleven we momenteel het siliciumtijdperk. Een klein schilfertje silicium, de chip, neemt geestdodende arbeid over en schept nieuwe banen. Elke chip waar ook ter wereld is deels het product van Nederlandse fabricagetechnologie van Philips, ASMI en ASML. Frans W. Saris bespreekt drie boeken over deze vaderlandse hightechreuzen.
wiskunde

Constructies, patronen en priemwoestijnen

door Jeanine Daems

Hoe ziet de wiskunde van nu er uit, en hoe is de wiskunde zo gegroeid? Of het nu gaat om de passer en het latje van de oude Grieken, of de geometrie van de vierdimensionale 3-sfeer, telkens valt Jeanine Daems het belang van kruisbestuiving op. Tussen verschillende takken van de wiskunde zelf, en tussen wiskunde en andere disciplines.
sociologie

Een historische opgave: de sociologie van Joop Goudsblom

door Ruud Abma

Op 17 maart overleed Joop Goudsblom (1932-2020), grondlegger van de ‘Amsterdamse Sociologische School’ en pleitbezorger van het werk van Norbert Elias. Cultuurpsycholoog en wetenschapshistoricus Ruud Abma bespreekt de nalatenschap van Goudsblom, die vond dat sociologen met taal even zorgvuldig moesten omgaan als met cijfers.

Kunst & Literatuur

Joost Zwagerman Essayprijs

De mogelijkheid van een schiereiland

door Jozef Waanders

De terugval naar nationalisme en tribalisme die ten grondslag ligt aan veel terroristisch geweld, lijkt te herleiden tot de ontheemding van de mens. Waar komt die ontworteling vandaan? vraagt Jozef Waanders zich af in dit essay van de longlist van de Joost Zwagerman Essayprijs. Een deel van het antwoord ligt in het werk van Schelling.
biografie oeuvre

De lange adem van Ivo Andrić

door Guido van Hengel

Ivo Andrić en zijn werk zijn exponenten van een land dat niet meer bestaat: Joegoslavië. Hij leidde een bewogen leven: van dichter tot diplomaat, van nazi-Berlijn tot communistisch Belgrado. Historicus Guido van Hengel bespreekt Michael Martens’ nieuwe biografie over deze ongrijpbare schrijver.
oeuvre

Het stinken van de aarde: Ian Buruma en Japan

door Pieter Kranenborg

Denkend aan Japan zien we verstilde leegte, rechte lijnen, beheerste bewegingen. Een moderne uitvinding, en niet het Japan waarnaar Ian Buruma vanaf de jaren ‘70 op zoek ging. En dat hij vond, of zich verbeeldde te hebben gevonden, ziet Pieter Kranenborg. Maar ook de banaliteit ervan treft Buruma. Wat blijkt: mensen zijn mensen, ook in Japan.
schrijvers over schrijvers

Naast het nieuws: over Ivo Michiels

door Hannah van Binsbergen

Schrijvers over schrijvers’, de titel van een reeks waarin Nederlandse literair auteurs schrijven over een volgens hen Heel Goed Nederlands Boek. Deze keer herleest Hannah van Binsbergen Orchis Militaris van Ivo Michiels. Ze treft een uitgepuurde onroman, door een auteur op zoek naar patronen.
boekencultuur

De dikke roman als stormram: over Big Books in Times of Big Data

door Loren Snel

Terwijl onze aandachtsspanne steeds korter wordt, lijken bestsellers steeds dikker te worden. Wat heeft dat te betekenen? Loren Snel bespreekt Big Books in Times of Big Data van Inge van de Ven, een analyse van ‘grote’ romans in tijden van digitalisering. Juist dikke romans blijken uitstekend geschikt om de tijdsgeest te duiden.
poëzie

Liefde, gemeenschap, begrip: over geloof in poëzie

door Bertram Mourits

Poëzie doet er niet toe. Het wordt nauwelijks verkocht, er wordt weinig onderzoek naar gedaan en bijna niemand waagt zich nog aan een zorgvuldige close reading. Bertram Mourits bespreekt vijf pleidooien voor de poëzie en het nauwkeurig lezen. Slagen ze erin het beeld te kantelen en lezers te enthousiasmeren?
biografie vertalen

Zo zou het kunnen

door Piet Gerbrandy

Vertalen is een overbrugging van de ene naar de andere taal. Maar vertalen is meer dan alleen een middel, het is zelf ook een kunst. Dichter en classicus Piet Gerbrandy neemt ons mee in de moeilijkheden van het vertalen en oordeelt over de vertaalkunsten van Patrick Lateur en Piet Schrijvers.

Politiek & Maatschappij

democratie

Euro, verarming en geweld in Frankrijk: een antropologische blik

door Dorien Kouijzer

Quatorze juillet, 14 juli, de dag Frankrijk haar eenheid viert – onder het motto Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap. Maar zoals dat is met idealen: het zijn idealen. De Franse werkelijkheid was en is een andere. Sinds niet alleen Arabische en zwarte Fransen daarvan getuigen maar inmiddels ook door de neoliberale wereldorde getroffen Christelijke, witte Fransen, dringt zich des te luider de vraag op of het ideaal niet tot zuivere fictie is verworden. Ziedaar de gele hesjes. Dorien Kouijzer leest hoe zij een pleitbezorger vinden in de vermaarde historisch antropoloog Emmanuel Todd, die ageert voor een Frexit en een brede en inclusieve volksbeweging tegen de sociale, economische en politieke marginalisering.
cultuurkritiek

De nieuwe kleren van de Stoa

door Hans Thijssen

In toenemende mate zoekt de westerse mens na christendom en mindfulness haar zingeving bij de oude stoïcijnen. Hans Thijssen analyseert de aantrekkingskracht van de klassieke filosofie en toont waar moderne clichés en ‘denkfouten’ het ware stoïcijnse leven in de weg staan.
feminisme

We zijn allemaal vrouwelijk

door Persis Bekkering

Volgens Andrea Long Chu is iedereen vrouw. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Persis Bekkering bespreekt Chu’s controversiële boek Females, een fascinerend betoog over vrouwelijkheid, verlangen en politiek, dat leidt tot de implosie van een categorie.
liberalisme

Liberalen, fascisten en stropdasmannetjes: over «Theorie van de kraal» van Willem Schinkel en Rogier van Reekum

door Niels Springveld

Een ‘politiek van de radicale liefde’ als tegenwicht aan de ‘liberaal-fascistische orde’, niets minder bepleiten Willem Schinkel en Rogier van Reekum in Theorie van de kraal. Niels Springveld weegt de beloofde (links van) linkse munitie.

Toen & Nu

politiek kolonialisme oudheid

Het onbehagen van antieke heldinnen

door Mieke de Vos

Wanneer kun je iemand een held noemen? Als hij monsters verslaat en het onmogelijke presteert. Mieke de Vos schrijft over Helden van Patrick Lateur en Heldinnenbrieven van Ovidius, werken die van het bekende pad afwijken. Ze verhalen over vrouwelijke helden, voor wie het patriarchaat het monster is, en het onmogelijke gehoord worden.
Advertentie
Nouvelles Voix-programma