2020#6 (december / januari)
Politiek & Maatschappij
liberalisme
economie
politiek
publieke ruimte
geopolitiek
De overwinning van het hyperkapitalisme
door Nico Wilterdink
Wat kan en moet er in de plaats van het huidige hyperkapitalisme komen? Nico Wilterdink bespreekt de voorstellen van economen Thomas Piketty, Branko Milanovic en Joseph Stiglitz. Kapitalisme blijft in enigerlei vorm bestaan, verwachten zij. Wat de mogelijkheid van hervormingen betreft zijn ze niet allemaal even optimistisch.
- Thomas Piketty, Kapitaal en ideologie (De Geus 2020), 1136 blz.
- Joseph E. Stiglitz, People, Power, and Profits: Progressive Capitalism for an Age of Discontent (Penguin 2019), 400 blz.
- Branko Milanovic, Capitalism, Alone: The Future of the System that Rules the World (Harvard University Press 2019), 304 blz.
Van de superrijken hoeven we het niet te verwachten
door Clarice Gargard
‘Zij’, de superrijken, bepalen de regels, ziet Clarice Gargard in Waarom de superrijken de wereld niet zullen veranderen van Anand Giridharadas. In tegenstelling tot wat we zijn gaan geloven, moeten we voor waarlijke verandering niet naar hen, maar naar onszelf kijken, betoogt de auteur. Maar hoe doe je dat, als hard werken niet genoeg is?
- Anand Giridharadas, Waarom de superrijken de wereld niet zullen veranderen (vert. Marga Blankestijn) (Volt 2019), 336 blz.
Diplomatie van de nieuwe gemeenschappelijkheid
door Tijl Nuyts
Met Groetjes uit Vlaanderen analyseert Mohamed Ouaamari niet alleen de Antwerpse, Vlaamse en Belgische politiek, maar (her)vertelt hij ook de nog te onbekende geschiedenis van de Vlaams-Marokkaanse migratie vanuit zijn eigen perspectief. Het resultaat is een open dialoog waarin de Vlaamse identiteit niet wordt opgepompt, maar evenmin geringschat, leest Tijl Nuyts.
- Mohamed Ouaamari, Groetjes uit Vlaanderen (Prometheus 2020), 232 blz.
Femke Halsema en De Telegraaf
door Daniël Rovers
De Telegraaf heeft een uitgesproken hekel aan activisten, vooral als ze links zijn. Maar wat maakt dat de grootste en wakkerste krant van Nederland Femke Halsema, toch niet het schoolvoorbeeld van een radicaal-links politicus, tot doelwit verklaarde? Daniël Rovers over de niet al te innige relatie tussen Halsema en ‘de T’.
- Femke Halsema, Pluche: politieke memoires (Ambo|Anthos 2016), 392 blz.
- Mariëtte Wolf, Het geheim van De Telegraaf: geschiedenis van een krant (Boom 2009), 565 blz.
- Femke Halsema, Zoeken naar vrijheid. Teksten 2002-2010 (Bert Bakker 2011), 179 blz.
- Femke Halsema, Nergensland: nieuw licht op migratie (Ambo|Anthos 2017), 110 blz.
- Kemal Rijken, Van der Laan: biografie van een burgemeester (Ambo|Anthos 2016), 496 blz.
- David Runciman, Where Power Stops. The Making and Unmaking of Presidents and Prime Ministers (Profile Books 2020), 240 blz.
Uitjes met de Veiligheidsraad
door Benjamin Duerr
De deelname aan de VN Veiligheidsraad bood Nederland de kans mee te spelen op het wereldtoneel. Een prestigieuze rol, maar voor een klein land als Nederland niet een met veel slagkracht. Met een oranje das toont hoe een 'lichtgewicht' als Nederland toch op internationale schaal een politiek van soft power kon bedrijven, ziet Benjamin Duerr.
- Karel van Oosterom, Met een oranje das: een jaar in de Veiligheidsraad (Atlas Contact 2020), 256 blz.
Kunst & Literatuur
biografie
roman
essays
biografie
literatuurwetenschap
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Joost Zwagerman Essayprijs
Trofee of slachtoffer? Coming of age in een witte wereld
door Mojdeh Feili
Mijn ontelbare identiteiten van Sinan Çankaya legt de stereotypen van de ‘Ander’ bloot. Van de ‘goede immigrant’ tot het beeld van de ‘buitenlander’ als slachtoffer. Maar blijft Çankaya niet al te gemakkelijk hangen bij die dichotomie zwart-wit? vraagt Mojdeh Feili zich af.
- Sinan Çankaya, Mijn ontelbare identiteiten (De Bezige Bij 2020), 208 blz.
Ferrante als klassieker
door Jacqueline Klooster
De kluwen en draden, de thematische consistentie van het doolhof — de intrigerende ambivalentie en gelaagdheid in het werk van Elena Ferrante hebben geleid tot een ware hausse. De moderne, afwezige auteur bij uitstek, schrijft Jacqueline Klooster. Maar wie en waar is Ferrante eigenlijk?
- Elena Ferrante, Toevallige bedenksels (vert. Marieke van Laake) (Wereldbibliotheek 2021), 128 blz.
- Elena Ferrante, Het leugenachtige leven van volwassenen (Wereldbibliotheek 2020), 352 blz.
- Sarah Chihaya, Merve Emre, Katherine Hill & Jill Richards, The Ferrante Letters: An Experiment in Collective Criticism (Columbia University Press 2020), 288 blz.
- Tiziana de Rogatis, Elena Ferrante's Key Words (vert. Will Schutt) (Europa Editions 2019), 288 blz.
Briljante chaos
door Thijs Kleinpaste
De egel en de vos is Isaiah Berlin ten voeten uit, in metaforen waar halve en hele werelden achter schuilgaan, ziet Thijs Kleinpaste. Zoals in veel van Berlins werk, is de auteur zelf aanwezig in zijn studie naar Tolstoj — in lange, barokke zinnen die de lezer desalniettemin meevoeren in hun bedwelmende cadans.
- Isaiah Berlin, De egel en de vos: een essay over Tolstojs geschiedfilosofie (vert. Thomas Heij, red. Henry Hardy) (ISVW 2020), 176 blz.
Brakman, in zijn eigen universum
door Lodewijk Verduin
Naar eigen zeggen was Willem Brakman een modernist, op zoek naar de individuele waarheid. Nico Keunings recent verschenen biografie Een ongeneeslijk heimwee is even zwierig en associatief als Brakman zelf. Maar voor een grondige literatuurbeschouwing moet je niet bij Keuning zijn, aldus Lodewijk Verduin.
- Nico Keuning, Een ongeneeslijk heimwee: leven en werk van Willem Brakman (Querido 2020), 478 blz.
Verstoorde ontwikkeling: het gebrek aan toekomst in de romans van de millennialgeneratie
door Hans Demeyer & Sven Vitse
Millennialproza wordt getypeerd door impasse: hoezeer de personages ook pogen betekenis te geven aan hun leven, nooit wordt deze bewaarheid, schrijven Hans Demeyer en Sven Vitse in deze bewerkte voorpublicatie van Affectieve crisis, literair herstel. Drie exemplarische romans getuigen van negatieve en ambivalente emoties — gevoelens van verlamming, leegte en onthechting.
- Hans Demeyer & Sven Svite, Affectieve crisis, literair herstel: De romans van de millenial-generatie (Amsterdam University Press 2020), 336 blz.
- Alicja Gescinska, Een soort van liefde (De Bezige Bij 2016), 240 blz.
- Maarten van der Graaff, Wormen en engelen (Atlas Contact 2017), 272 blz.
- Eva Meijer, Voorwaarts (Cossee 2019), 238 blz.
Een jas die past
door Anouk Kootstra
Vanavond wordt de derde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 312 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandsenboekengids.com. Aflevering een: Anouk Kootstra, met haar essay over klassemobiliteit, de rol die cultuurconsumptie daarbij speelt en een jas (die past).
Een Indische cultuur van schaamte, zwarte gaten en zwijgende raadsels
door Eelco Couvreur
Vanavond wordt de derde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 312 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandsenboekengids.com. Aflevering zes: Eelco Couvreur, met zijn essay over schuld en schaamte in de Oost.
Zijn geur, zijn hand
door Wiel Dorssers
Vanavond wordt de derde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 312 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandsenboekengids.com. Aflevering twee: Wiel Dorssers, met zijn essay over de rol van geur en de fluïditeit van de herinnering.
Jilla
door Fatiha al Mansouri
Vanavond wordt de derde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 312 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandsenboekengids.com. Aflevering drie: Fatiha al Mansouri, met haar essay over Mo, die in de gevangenis leerde ‘maar’ een nummer te zijn.
Twitteren waar eens de grutto vloog
door Marcel Oden
Vanavond wordt de derde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 312 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandsenboekengids.com. Aflevering vijf: Marcel Oden, met zijn essay over feit, fictie en waarheid op schrift.
Taal is de eerste en grote verdeler
door Laura Weeda
Vanavond wordt de derde Joost Zwagerman Essayprijs voor aanstormend essayerend talent uitgereikt. U leest de zes essays die de jury als kanshebbers uit 312 inzendingen selecteerde in het aanstaande nummer van de Nederlandse Boekengids, en natuurlijk hier, op www.nederlandsenboekengids.com. Aflevering vier: Laura Weeda, met haar essay over het aangrijpen van taal om elkaar en onze systemen te doorgronden.
Toen & Nu
oudheid
geschiedenis
dekolonisatie
dekolonisatie
oorlog
Klassieke grootheid
door Piet Gerbrandy
Naar eigen zeggen (en schrijven) was Cicero een groot man, die met zijn vele publicaties ook niet schroomde zijn eigen positie als klassiek auteur veilig te stellen. Maar hoe teken je het leven en de nalatenschap van een auteur met zo'n georchestreerd oeuvre op? In ieder geval niet door de onzorgvuldig afgeleverde brontekst dan ook op de letter onzorgvuldig te vertalen, ziet classicus Piet Gerbrandy.
- Cicero, De republiek of de dood: Philippicae en brieven (Athenaeum-Polak & Van Gennep 2020), 412 blz.
- Caroline Bishop, Cicero, Greek Learning, and the Making of a Roman Classic (Oxford University Press 2019), 384 blz.
- Cicero, Fatsoen (Athenaeum-Polak & Van Gennep 2019), 304 blz.
Wat voor democratie? Tegencultuur en persvrijheid in het moderne Spanje
door Maxim Rigaux
De omvorming van Spanje tot democratische rechtsstaat verliep niet zonder horten of stoten. Maar ook vandaag de dag zijn die democratische beginselen nog altijd in het gedrang, leest Maxim Rigaux in twee boeken die voor de nodige ophef zorgden in Spanje.
- David Jiménez, El Director: Secretos e intrigas de la prensa narrados por el exdirector de El Mundo (Libros del Ko 2019), 296 blz.
- Germán Labrador Mendez, Culpables por la literatura: Imaginación política y contracultura en la transición española (1968-1986) (Ediciones Akal 2017), 672 blz.
Postkoloniale diagnose, kosmopolitische remedie
door Jetske Brouwer
In haar uitvoerige intellectuele geschiedenis staat Adom Getachew een postkoloniaal kosmopolitisme voor — te beginnen bij een erkenning van de continuering van imperiale overheersing. Haar protagonisten zijn daarbij niet alleen politieke activisten, ziet Jetske Brouwer, maar evengoed geïnformeerde stemmen die de inconsequenties en manco’s van intellectuele tradities blootleggen.
- Adam Getachew, Worldmaking after Empire: The Rise and Fall of Self-Determination (Princeton University Press 2019), 288 blz.
Cultuur en dekoloniale oefeningen: van erkennen naar ontleren
door Astrid Korporaal
Onlangs adviseerde de Raad voor Cultuur het kabinet de koloniale geschiedenis te erkennen en van het repatriëren van roofkunst een van de pijlers onder het cultuurbeleid te maken. Niet om het geweld uit te wissen, maar veeleer om de schade ervan tastbaar te maken, leest Astrid Korporaal in Ariella Aïsha Azoulays Potential History.
- Ariella Aïsha Azoulay, Potential History: Unlearning Imperialism (Verso 2019), 656 blz.
Femma, Auschwitz en de rol van Calmeyer: een polemiek
door Els van Diggele
Onlangs betoogde Hans Ulrich Jessurun d'Oliveira in de Nederlandse Boekengids dat Els van Diggele's Het raadsel van Femma de rol van Hans Calmeyer tijdens de bezetting te eenduidig optekent. Calmeyer was voor de bezetter verantwoordelijk voor het determineren van Joodse afkomst bij twijfelgevallen, en daarmee direct betrokken bij het lot van de betrokkenen. Maar hoe zijn betrokkenheid te kenschetsen: was die te goeder trouw of toch niet? Van Diggele en twee nauw betrokkenen bij de controverse rond het geplande Osnabrückse eerbetoon aan Calmeyer reageren.
Wetenschap & Wij
natuurkunde
gezondheid
filosofie
klimaat
biologie
Quantummechanica met open vizier
door Daan Mulder
De quantummechanica is mettertijd synoniem komen te staan voor onbegrijpelijkheid. De populairwetenschappelijke literatuur heeft dat er niet beter op gemaakt. Maar wat weten we nu eigenlijk wel, en wat niet over de quantummechanica? En hoe moeten we de paradoxen begrijpen? Daan Mulder bespreekt drie recente boeken.
- George Greenstein, Quantum Strangeness: Wrestling with Bell's Theorem and the Ultimate Nature of Reality (MIT Press 2019), 160 blz.
- Philip Ball, Beyond Weird: Why Everything You Thought About Quantum Physics Is... Different (Vintage 2019), 384 blz.
- Sean Carroll, Something Deeply Hidden: Quantum Worlds and the Emergence of Spacetime (Oneworld 2019), 368 blz.
Hans Asperger en de autismedynamiek
door Annemieke van Drenth
Dat autisme nu meer bekendheid geniet zorgt niet voor meer duidelijkheid over wat de stoornis nu precies is. Historisch gezien loopt er een dunne scheidslijn tussen diagnosticeren en veroordelen, laat Annemieke van Drenth zien aan de hand van de zwarte bladzijden uit het onderzoek naar autisme.
- Edith Sheffer, Asperger's Children: The Origins of Autism in Nazi Vienna (W.W. Norton 2018), 317 blz.
- Steve Silberman, Neurotribes: The Legacy of Autism and How to Think Smarter About People Who Think Differently (Allen & Unwin 2016), 589 blz.
De maat der natuur: over morele ordes en naturalistische drogredeneringen
door Beate Roessler
De coronapandemie als ultieme wraak van de natuur op de mens die haar orde heeft verstoord, een krachtige metafoor. Om de morele orde te bevestigen, redeneren mensen vaak vanuit het 'onnatuurlijke', leest Beate Roessler in Lorraine Dastons Tegen de natuur in. Rijst de vraag: wat is dan eigenlijk normativiteit, en waar komt die vandaan?
Waarom ik behalve wetenschapper ook klimaatactivist ben
door Peter Roessingh
Doorgaans bemoeien wetenschappers zich niet met klimaatactivisme: traditioneel gezien is het immers hun taak om objectief de feiten te rapporteren. Maar is deze tweedeling tussen objectiviteit en activisme nog wel houdbaar nu we midden in een klimaatcrisis zitten? Evolutiebioloog Peter Roessingh beweert van niet.
- Bart Verheggen, Wat iedereen zou moeten weten over klimaatverandering (Prometheus 2020), 208 blz.
- Extinction Rebellion, This Is Not A Drill: An Extinction Rebelion Handbook (Penguin 2019), 208 blz.
Het Vondelpark, de Kaaistoep en de stedelijke flora: over het nut van amateurwetenschappers voor biodiversiteitsonderzoek
door Jelle Reumer
De rol van de citizen scientist voor de biologische inbreng kan niet onderschat worden, weet bioloog en voormalig directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam Jelle Reumer. Het regenwoud moge dan spannend klinken, voor interessante vondsten hoef je niet ver. Wat dacht je bijvoorbeeld van de Aphaereta vondelparkensis, een Amsterdamse sluipwesp? Twee boeken over stadsflora en -fauna.
- Ton Denters, Stadsflora van de Lage Landen (Fontaine 2020), 448 blz.
