2019#4 (augustus / september)

Politiek & Maatschappij

geopolitiek

Een apolitieke oorlog: Afghanistan en de Taliban redux

door Joris Versteeg

De oorlog in Afghanistan is een van de langstlopende en meest destructieve internationale conflicten uit de recente geschiedenis. Nu willen de VS vertrekken, en is het stof van bijna achttien jaar oorlog hier en daar genoeg opgetrokken om zicht te krijgen op de oorzaken, effecten en politieke complexiteiten van deze unwinnable war. Analist Joris Versteeg bespreekt vier recente titels, en staat stil bij de onzekere toekomst van het land.
economie

Voorbij ongelijkheid? Over geluk, geld en gezondheid

door Jaap Goudsmit

Jaap Goudsmit bespreekt verschillende boeken die de gevolgen van ongelijkheid voor sociaal welzijn onderzoeken. Kunnen armoedebestrijding en het tegengaan van economische ongelijkheid wel aan elkaar gelijkgesteld worden?
economie

Nancy Fraser: voorbij de grenzen van het kapitalisme

door Jan Overwijk

Onze economische groei teert op een eindige planeet, met alle gevolgen voor klimaat en natuur van dien. Jan Overwijk bespreekt het werk van Nancy Fraser, die benadrukt dat we ons begrip van het ‘milieu’ van de economie nog veel breder moeten trekken. Zo komt zij tot een maatschappijkritiek waarmee zij ervoor pleit emancipatie en geborgenheid samen te brengen.
dekolonisatie

Museum Tervuren en de toekomst van koloniale collecties

door Mirjam Hoijtink

Mirjam Hoijtink bezocht het heropende AfricaMuseum in het Belgische Tervuren. Aan de hand van de Tervuurse omgang met de tentoongestelde objecten, koloniale geschiedenis en de vraag om restitutie vraagt zij zich af of dekolonisatie het enige antwoord is op de erfenis van koloniale musea en benadrukt zij dat enkel een lokale aanpak vruchtbaar kan zijn.

Toen & Nu

geschiedenis

Gas en land: van kolenmijn tot windmolen

door Wytske Versteeg

‘Wind- en zonne-energie klinken bedrieglijk onschuldig, totdat die windturbines vlak naast je achtertuin worden gezet, of de zonneweide in een ooit idyllisch weiland.’ Wytske Versteeg bespreekt Gasland. Nederland wordt wakker geschud van Louis Stiller en Staatsmijn Beatrix: gemiste kans of zegen? van Luc Wolters. Het aardgas dat stilletjes onder de Groningers werd weggetapt, besliste het lot van de Limburge kolenmijnen en de dorpen eromheen. Nu de gaswinning tot aardbevingen leidt, blijkt dat de Groningers zich lang niet zo verbonden voelen met het gas als de Limburgers ooit met hun kolenmijnen. Welke lessen kunnen we uit ons gas- en kolenverleden trekken voor de aanstaande energietransitie?
kolonialisme

Emancipatie en manumissie in koloniaal Suriname

door Rosa de Jong

De geschiedschrijving van Suriname kent nog vele leemtes en blinde vlekken, niet in de laatste plaats wat de geschiedenissen van niet-witte vrij(gemaakt)en betreft, en de rol die zij gespeeld hebben in het ontstaan van het moderne Suriname. Rosa de Jong bespreekt Karwan Fatah-Blacks Eigendomsstrijd. De geschiedenis van slavernij en emancipatie in Suriname, dat een belangrijk begin maakt met het dichten van die lacune.
oudheid

Het sprekende zwijgen van de meisjes: mythische vrouwen krijgen een eigen stem

door Jacqueline Klooster

De klassieke oudheid voor zover die aan ons is overgeleverd wordt gedomineerd door mannen. De vrouwen in de klassieke literatuur, of ze nu spreken of stom blijven, hoofdpersoon zijn of stille figuranten – allemaal zijn ze uiteindelijk creaties van mannen. Toch krijgen die mythische vrouwen nu wel degelijk een eigen, vrouwelijke stem, omdat hun geschiedenissen worden herschreven door moderne schrijvers. Jacqueline Klooster onderzoekt de vrouwelijke verbeelding en receptie van de oudheid in Circe van Madeline Miller en The Silence of the Girls van Pat Barker.
geschiedenis

Alle vrouwen verzamelen: emancipatie en gebundelde levens

door Simone Vermeeren

Je vindt ze om de haverklap in de boekhandel: bundels waarin de levens van verschillende historisch markante vrouwen worden naverteld. Een goede stap in de vrouwenemancipatie, zo lijkt op het eerste gezicht. Historicus Simone Vermeeren ontleedt de plaats en rol van dergelijke vrouwenverzamelingen in het hedendaags feminisme en legt bloot welke minder emancipatiegerichte agenda’s er soms achter zitten.
geschiedenis

Wat Marijtje van het vrouwenkiesrecht dacht

door Anne Petterson

Op 10 juni 1919 kregen alle in Nederland wonende vrouwen het recht om middels hun stem actief deel te nemen aan de landelijke politiek: een mijlpaal in een lange geschiedenis van de uitbreiding van politieke burgerrechten. Dit jaar wordt dat gevierd met veel aandacht voor de historische context en de pioniers van het vrouwenkiesrecht. Toch vraagt historicus Anne Petterson zich aan de hand van recente publicaties af of in deze discussie de dagelijkse, lokale, en door ‘gewone vrouwen’ ervaren realiteit van de emancipatiestrijd wel tot zijn recht komt.

Kunst & Literatuur

roman boekencultuur

De literatuurfabriek: Write Now!, of ‘write later’?

door René Kooiker

‘Het MFA-programma is het instituut en creatief schrijven het begrip; samen vormen ze de motor achter de opeenvolging van stromingen in de naoorlogse Amerikaanse literatuur.’ Ook in Nederland is dit inmiddels het geval, stelt René Kooiker: we moeten schrijfopleidingen serieus nemen, want ze zijn al bepalender dan we denken.
beeldende kunst

‘Ik heb het altijd gehaat als ze me kunstcriticus noemden’: rancune als leidraad voor kunstbeschouwing

door Daniël Rovers

Kunstkritiek wordt vandaag de dag op vele manieren bedreven. Toch ontwaart Daniël Rovers een overeenkomst in ieders aanpak: veel critici schrijven vanuit een bepaalde vorm van rancune. In hoog tempo, maar met aandacht voor ongeveer alles, bespreekt Rovers een aanzienlijk deel van de relevante hedendaagse kunstkritiek.

Wetenschap & Wij

taal

Moedwil & misverstand: over de neerlandistiek

door Yra van Dijk

Het aantal studenten dat zich jaarlijks aan een studie Nederlands waagt is teruggelopen, zo erg zelfs dat de bacheloropleiding aan de VU inmiddels is opgeheven. En dat terwijl er in de huidige Nederlandse samenleving de nodige problemen spelen waaraan juist door de neerlandistiek het hoofd kan worden geboden. In een reeks essays over de urgentie van de neerlandistiek identificeren verschillende specialisten de problemen en stippelen ze de koers uit die het vakgebied zou moeten varen om die problemen te adresseren. Na Frans-Willem Korsten, Saskia Pieterse, Marc van Oostendorp en Piet Gerbrandy is het nu de beurt aan Yra van Dijk, hoogleraar moderne letterkunde aan de Universiteit Leiden. Zij laat zien welke onwaarheden er in de discussie zijn geslopen en formuleert een aantal heldere taken voor de neerlandistiek de komende tien jaar.
biologie

Hoe de aarde tot leven kwam (en de dodelijke oprisping die mens heet)

door Arjen Mulder

Op de ontzaglijke tijdschaal van de geschiedenis van het leven op aarde is de mens slechts een kleine oprisping. Maar dan wel een oprisping met een impact van eenzelfde orde van grootte als het ontstaan van blauwwieren of de inslag van een gigantische komeet. Bioloog Arjen Mulder leest in recente geologische en paleontologische publicaties over het oudste verhaal van het leven, en betoogt dat de wetenschap van het grote per se respect en ontzag voor het allerkleinste betekent.
wiskunde

Is wiskunde het kompas van de natuurkunde?

door Marcel Vonk

De relatie tussen wiskunde en natuurkunde kent, zoals elk huwelijk, momenten van voor- en tegenspoed. Robbert Dijkgraaf legt de nadruk op de positieve kanten in zijn recent verschenen essaybundel Het isgelijkteken. Collega-natuurkundige Sabine Hossenfelder is alarmistischer. Zij waarschuwt in Lost in Math dat de natuurkunde een wiskundig moeras in wordt geleid. Snaartheoreticus en schrijver Marcel Vonk legt deze titels naast elkaar en biedt zijn eigen perspectief.
Midden-Oostenstudies

(On)herleidbaar Oriëntalisme, (on)schuldige kennis?

door Michiel Leezenberg

Met Orientalism onthulde Edward Said hoe de moderne westerse filologie diende om het kolonialisme te rechtvaardigen. Met Restating Orientalism formuleert islamoloog Wael Hallaq een nog radicalere kritiek. Hoe kan het dat de oriëntalistiek, de unieke verbinding van filologische kennis met imperialistische macht, überhaupt is ontstaan? En waarom is ze alleen ontwikkeld in het moderne Westen? Hij vergelijkt de moderne staat met de premoderne islamitische traditie, en concludeert dat die eerste inherent koloniaal is. Michiel Leezenberg bespreekt en bekritiseert Restating Orientalism, en zet hiermee zo het oriëntalismedebat voort.
Advertentie
DNBG_Lefort